De HERFST wordt mannelijk voorgesteld
 |
Cornelis van Dalen de Jonge
naar Abraham van Diepenbeek, De Herfst, gravure, Boijmans Van
Beuningen, Rotterdam, 17de eeuw.
|
Het jaargetijde in een ovaal verbeeldt een naakt kindje
met druiventros in de linkerhand en rank in de achtergrond.
In gravures stond de herfst in het teken van de wijnoogst,
het slachten van het varken en het kappen van hout.
De
omschrijving van het begrip
De herfst
heeft een bronzen schoonheid, af en toe
een streepje zon, kaalgeplukte bomen en de dorre bladeren en de kastanjes en
eikels die ons soms rond de oren vliegen.
Het begrip wordt
afgeleid van het Angel-Saksische hoerfest
of het Engelse harvest, wat oogsten
van fruit betekent.
Men noemt de herfst soms ook: afgaande tijd, bamistijd, najaar, nazomer of uitersgang.
"Alte Weiber Sommer" in Duitsland omdat men dacht dat de herfstdraden geweven werden door de vrouwkens van de dwergen. (5)
Het seizoen begint
met de herfstnachtevening (rond 21 september): dag en nacht zijn even lang. Er
werden vuren ontstoken, die een uitloper kenden naar de Sint-Maartensvuren.
 |
| Ontwerper:
Hendrick Goltzius (1558-1617) en graficus: Jan Saenredam , De herfst, circa 1585 – 1607. |
De symboliek
Elementen/attributen
van de herfst
De hoorn des
overvloeds, de periode van het jaar waarin de vruchten geoogst worden.
elementen:
attribuut: weegschaal
(dierenriem)
dier:
haas, schorpioen (dierenriem)
kleuren:
schakeringen van bruin
mensen: en vrouw met wijnbladeren, boogschutter
(dierenriem).
planten/vruchten:
een rijke vruchtenoogst, een korenschoof, druiven
De
Najaarshemel
In de herfst is
de najaarshemel te zien. Aan deze hemel staat in het westen nog de
zomerdriehoek, de driehoek met de drie heldere sterren Vega, Deneb en Altair.
De najaarshemel vormt ondanks deze kleine overeenkomst met de zomerhemel een
totaal ander beeld.
In de herfst
staat het gevleugelde paard Pegasus centraal. Dit gevleugelde paard is vaak
lastig te vinden doordat het op z’n kop staat.
Een handige
manier om de Pegasus toch te vinden is door te kijken of je vier heldere
sterren ziet die een vierhoek vormen, de Grote Vierhoek. De Grote Vierhoek
staat recht boven aan de najaarshemel.
Deze vierhoek vormt voor een deel het gevleugelde paard.
Pegasus was in
de Mythologie een gevleugeld paard dat voor Zeus bliksemschichten vervoerde.
Zeus was de oppergod en de god van de bliksem.
De Pegasus is
in de herfst moeilijk te vinden omdat het paard dan ondersteboven “vliegt”. De
Pegasus bestaat onder andere uit een vierhoek van sterren, de ster rechtsonder,
de Markab vormt het lichaam van Pegasus.
In de
Mythologie werd Pegasus geboren uit zeeschuim en het bloed van de Medusa, een
groot monster met slangenharen. Medusa was zo’n lelijk monster dat wie naar
haar keek vanzelf versteende. Pegasus echter was goedaardig en had weinig
overeenkomsten met Medusa.
Dichtbij de
Pegasus staat de ster Andromeda, deze ster staat los van het gevleugelde paard.
In de Griekse mythologie was Andromeda
een meisje dat door Pegasus gered werd. Zij werd dicht naast het gevleugelde
paard geplaatst zodat het paard haar kon beschermen.
De
belangrijkste sterrenbeelden in de herfst hebben vaak iets met water te maken,
zoals de waterman en de walvis, de steenbok vormt hierop een uitzondering.
Nog een
bijzondere ster aan de najaarshemel is de Mira. Dit is een ster die in de
staart van de walvis is te zien. De helderheid van de ster Mira varieert in de
loop van een jaar. Mira wordt steeds zwakker, verdwijnt vrijwel en keert dan
weer terug. Dit verschijnsel is steeds weer een verbazing voor sterrenkundigen.
De speciaalste
ster van de najaarshemel is de Fomalhaut. Deze ster bevindt zich aan de
zuidelijke horizon. De ster heeft een heldere, roodachtige kleur. De ster is
alleen in de zuidelijk landen te zien. In Nederland en andere Noordelijk landen
kan je deze ster niet zien.
In de
zuidelijke landen staat de Fomalhaut laag boven de horizon.
Recht boven de
Fomalhaut staat het gevleugelde paard Pegasus. Een handige manier om de
Fomalhaut te vinden is dan ook door de 2 meest westelijk sterren van de Grote
Vierhoek, een onderdeel van de Pegasus, te nemen en deze Scheat en Markab (de 2
meest westerse sterren) met elkaar verbinden. Door deze verbinding vervolgens
door te trekken naar het zuiden naar de horizon kom je bij de Fomalhaut.
Gezegden, spreuken, uitdrukkingen
In de herfst is het 's morgens koel en nevelachtig, en vooral als er boven het water slierten mist drijven, zal het weer mooi zijn.Maar gaat de zon op onder met zwoelte en bewolkte lucht, dan zal het regenen of donderen. De winterkoude en de herfst, daar schijnt een verband tussen; als de herfst mild is volgt een strenge winter. en als er veel eikels zijn, zal hij bovendien vroeg invallen:
" De herfst met vele nevels doortrokken,
toont een winter vol sneeuwvlokken."(4)
"Mooie herfst, lange nawinter."
"Is in de herfst het weer lang klaar,
vroeg is een strenge winter daar."
een andere visie...
"Late rozen in de tuin,
schone herfst, late winter."
"Worden de bladeren geel en krom,
zo zie naar de kachel om."
"Eén gure dag maakt nog geen herfst."(6)
Een gedicht
Herfst Hilarion
Thans O.F.M. (Minderbroeder)
Vroeger ging de
Zomer dood
dan véél andre jaren.
Vroeger vallen geel
en rood
Afgestorven blaren!
Kranke beuken
levens-moe
nog in vóór-October!
Zonneweeelde vloeide
u toe
huivrigen, te sober…
Langs mijn slapen
voche draân
waarin liedjes zwijgen.
Middag loert al
winter-schuin
door de naakte twijgen.
Trager schuift mijn moede
tred
over geel-veloeren
loovers, die de
lanen met
sterfhuis stilte vloeren.
Lanen open op een
vaag
vergezicht van velden
waar de grijze
luchten laag
welvend, over wijden…
Vroeger ging de
Zomer dood
dan véél Andre jaren.
Vroeger vallen geel
en rood
uitgeleefde blaren!
Een heel modern aandoend gedicht dat bij een volgende
lezing des te meer rijkdom onthult.
Gezien vanuit de
sprookjeswereld in “Fantastic art”
 |
Larry Mac DOUGALL, Autumn Winds, Waterverf,
1999(?).
|
Op deze prent die in geel/bruin/groene tinten gehouden is,
waait een stevige herfstwind het meubilair van de heksentafel, terwijl roodkapje
het gebeuren in het oog houdt. Om de sfeer en het seizoen te typeren zijn er de
bruine herfstbladeren, een doodshoofd en vooraan links de paddenstoelen.
Hier nog een prachtige voorstelling,ook uit de
fantastische kunst::
Een vrouw met bruine lange zwevende mantel opgenomen in een
overwegend geel getinte ruimte beweegt
schrijlings . Als decoratief is er een vlechtwerk in de wand van Keltische
inspiratie. Door de kleuren en de zwevende mantel van de vrouw wordt de
herfstsfeer uitzonderlijk weergeven.
REFERENTIES
H. BAUWERAERTS,
dit nieuw seizoen herfst, lannoo, Tielt, 1946, p.15.(4)
G.H. MESTERS,
Prisma Spreekwoordenboek, Het Spectrum, Antwerpen/Utrecht,s.d., p.222.(6)
Adolf ULENS,
De tijd in de Folklore, Brecht, 1931, p.85. (5)
NOTEN
Jan VAN DER WAALS, o.c., 2006, p.67.
Nicoline Nolet, http://anw.hml.nl/Werkstukken/Nicoline_Nolet/sterrenhemels/
Cathy FENNER & Arnie FENNER, Spectrum 6 , the Best in Contemporary Fantastic Art, Underwood Books, Grass Valley, ca. 1999, p.106.
Nicoline Nolet,
http://anw.hml.nl/Werkstukken/Nicoline_Nolet/sterrenhemels/
.JPG)
.jpg)
.jpg)
