Rozendaalweg

Rozendaalweg
ECHELPOELHOEVE, Rozendaalweg: landelijk / mooi / historisch, foto: H. Vermeir

vrijdag 22 januari 2016

* * LICHTMIS / 2 februari betekenis en evolutie * PANNEKOEKEN * *



https://geensteekjelos.wordpress.com/2014/10/16/pannenkoeken-van-boekweit-en-havermout/


De oorsprong:
Het is een gekerstend Romeins vuurfeest ter ere van Perserpina en Ceres, door paus Gelasius in 494 als een huldedag ter ere van Maria. Op die dag viert de Kerk Maria's reiniging en de opdracht van Kristus in de tempel.(2)(p.127)
Exact 40 dagen na Kerstmis.

De naam:
De benaming Lichtmis, vindt zijn oorsprong in het gebruik van het wijden van kaarsen en een kaarskensprocessie, voor de mis. In sommige talen verwijst de naam van het feest rechtstreeks naar kaarsen. zo bijvoorbeeld in het Frans "Chandeleur". Dit kaarsenaspect vertoont sterke verwantschap met de heidense lichtfeesten. Begin februari beginnen de dagen voelbaar te lengen, de natuur probeert de winter  achter zich te laten. Bijkomende reden om het feest van het licht te vieren.(3)

De betekenis (Volkskundig):
Men herdenkt dan enerzijds de opdracht of presentatie van Jezus in de tempel, waarbij Jezus - zoals alle joodse jongetjes - wordt opgedragen aan God. Anderzijds wordt ook het zuiveringsoffer dat Maria volgens de joodse wet  40 dagen na de geboorte moest brengen herdacht.
Vandaar ook de Latijnse naam: Purificatio Mariae. In het oude Israël mochten vrouwen een periode na de zwangerschap niet deelnemen aan het openbare leven. Eerst moesten ze zich laten reinigen in de tempel. Had de moeder een jongen ter wereld gebracht  dan gebeurde de reiniging na 40 dagen; bij de geboorte van een meisje na 80 dagen.
Zich zuiveren kon door een duif  en een lam te offeren. Voor de armen volstonden twee duiven. In sommige Oosterse kerken met de Juliaanse kalender   is er een verschuiving van 13 dagen. Daar viert men Lichtmis op 15.02..(3)

Volkskundige gebruiken:
De gewijde kaarsen bezitten geneeskundige kracht. Op sommige plaatsen in ons land liet men enkele druppels was tussen het zaaigoed vallen.
Ze werden ook gebruikt als iem. berecht werd, bij een dode liet men enkele druppels in de kist vallen.
Als het donderde stak men een kaars aan en wie een nieuw huis betrok, liet vooraf een paar druppels aan de vier hoeken neerdruppelen.
De boeren gingen met de lichtmiskaars rond in de stallen om hun vee tegen ziekte te vrijwaren.(2)(p.127)

Dag dat de boerenknechten werden aangenomen en afgedankt...
Sommige bronnen vermelden dat met Lichtmis het buitenwerk op de boerderij beetje bij beetje begon.  Enkele eeuwen geleden dienden  van dan af de nieuwe knechten zich aan bij de hereboer. Dit werd gevierd met pannekoeken.(3)

Weerkunde:
Als met Lichtmis de zon door de kaars (of het misboek) schijnt, 
dan is de winter zes weken verlengd.(p.1)(p.101)

Geeft Lichtmis klaverblad,
Pasen dekt met sneeuw het pad. (1)(p.102)

Lichtmis klaar en hel,
Zo is de boer een arme gezel.

Lichtmis duister en donker,
Zo is de boer een jonker. (2)(p.131)

Pannekoekenmaand:

Februari is de maand van de gezellige bijeenkomsten. Het bakken van pannekoeken is aan de orde. O.LVrouw-Lichtmis en Vastenavond zijn daarvoor aangewezen dagen; daarom wordt deze maand ook pannekoekenmaand genoemd. Naam en gebruik  zijn waarschijnlijk afkomstig van de oude Saksers.(1)(p.59)

Deze pannekoeken zouden een "survival" van de ronde offerkoeken van de Germanen kunnen zijn, dar die een belangrijk onderdeel van hun godsdienstige ritus waren.(1)(p.95) Anderen verwijzen  naar de ronde vorm van de zon.(3)

Een volkswijsheid  zegt: "wie met Lichtmis pannekoeken eet..." een voorspoedig jaar tegemoet gaat.(3)

Vroeger moest men eerst een pannekoek bakken terwijl men een goudstuk in de hand hield, opdat men het ganse jaar geld zou hebben. Wanneer die eerste gebakken was, gooide men hem boven op het buffet en men verbrandde die, welke er het gans jaar op lag.(2)(p.128)
Lichtmis noemde men ook "O.L.V.-SCHUD-DE-DE-PAN".
Het smulgebeuren leidde tot het volgende gezegde:

Daar is geen wijveke zo rijk of zo arm,
Of ze maakt met Lichtmis haar panneke warm. (2)(p.131)


Pannekoeken eten op zondag 7 februari 2016 te Lint

Op die datum stelt de Heemkundige Kring "Eugeen Goeyvaerts" van Lint haar orangerie "Den Aker", in het gemeentepark van Lint,  open van 13 tot 18 uur  om lekkere Lichtmispannekoeken te eten.

op 2 februari 2017 te Beerzel, in "Ter Speelbergen", de vroegere woonst van de Heemkundige Jozef Weyns, nu de bureausite van Kempens Landschap.


Dag van:
de Leuvenisten en van de kaarsgieters.(1)(p.94)

De Katholieke Universiteit Leuven, onder bescherming van  O.L.V. Sedes Sapientes (Zetel van Wijsheid), viert die dag het feest van haar patrones. Na de pontifikatie van de de H. Mis gebeurt er ieder jaar een academische zitting, waarbij diploma's aan nieuwe ere-doctors en epitoga's worden gegeven. (2)(p.129)
De epitoga symboliseert de universitaire graad (de kandidaturen en de licenties).

Verwijzing:

Adolf ULENS, "De Tijd in de Folklore", Brecht, 1931. (1)
André VER ELST, "Folkloristische Tijdspiegel voor België", Brussel, s.d. (2)

Lint Heemkundige Kring, "Pannekoeken brengen geluk... op naar Lint", in: het klokje, nr.3,20.01.2016. (3)

zondag 17 januari 2016

een LIED / een GEDICHT per maand: VERWEY "Winterstilte" * * *



Jan Frans Cantré, "Het dorp", gravure.(1)

Winterstilte

Een witte spree
ligt overal
gespreid op 's wereld akker;
geen mense en is,
men zeggen zou,
geen levend herte wakker.

Het volgelvolk
verlegen en
verlaten, in de takken
des perebooms
te piepen hangt,
daar niets en is te pakken!

't Is even stille
en stom, alhier
aldaar; en ondertussen
en hoore ik maar
het kreunen meer,
en 't kriepen, van de mussen. (2)


Albert Verwey (Amsterdam 1865 - Noordewijk-aan Zee 1937)

 (3)(p.8)

In 1890 ging hij wonen in Noorderwijk; daar stichtte hij met Lodewijk Van Deyssel het "Tweemaandelijks Tijdschrift" dat in 1902 herdoopt werd in "De Twintigste eeuw". Er ontstond onvrede met Van Deysel  en Verwey richtte dan in 1905 "De Beweging" op.

Hij was hoogleraar in de kunstgeschiedenis te Leyden.
In zijn "Nieuwe Gidsperiode" (1881-1890) dichtte hij impressionistische poëzie. Zeer mooi zijn de gedichten "Persephone" (1881), de cyclus "Van de liefde die vriendschap heet", "Demeter" en "Cor Cordium". Dit laatste is een hymne aan het individualisme.
Na 1890 ontwikkelt de impressionist zich tot intellectualist.
"De nieuwe tuin" is één van zijn beste dichtbundels.
Hij vertaalde de "Divina Commedia" van Dante in het Nederlands.


Verwijzing:

Louis LEBEER en Clem BITTERMIEUX, "Prenten en verzen uit België", t.g.v. gouden jubileum Etablissements plantin Antoine Dansaertstr. 66-72, Brussel,  1911-1961, (1)(p.6)

Desiré PISSENS en Juliaan FESTRAETS, "Taalgroei", bloemlezing, dl.1, Procure,  Brussel, s.d. (2)(p.82)+(3)(p.8).

maandag 11 januari 2016

"Zin in Onzin in Kwatrijnen" "Assepoester" , Peter Boshoef






Wanda  Kuiper, "Ballet danst Assepoester"


1.

"Het gelijk  van
De minderheid
Blijkt meestal
Pas na een tijd."

2.

"Een spiegel is
Soms een bezwaar
want wat men er
In ziet  is waar..."


3.

"Assepoester
Haar schoentje paste
Omdat zij
Haar voetjes waste."

4.

"Politiekers
Zijn gewone
Mensen met
Een kreukelzone..."


5.

"De dokter vroeg
Wat windt u op?
De patiënt zei:
Alleen de klok."

**********************************************************************


Peter BOSHOEF, "Zin in Onzin in Kwatrijnen", lannoo, s.d., dl. VIII.

1. pag. 21
2. pag. 22
3. pag. 22.
4. pag. 23
5. pag. 24

maandag 4 januari 2016

Volksrijmen Mechels "Jaak"



Gisteren, de zondag na Nieuwjaar 2016, zaten we met een aantal familieleden samen.
Op een bepaald ogenblik ging het over een volksrijm in het Mechels.
We zouden het "de poëzie van het dagelijks leven" kunnen noemen.

Het werd gereconstrueerd dankzij twee echte Mechelaars José Tonnoeyr en Fons Sempels.

Moeder spreekt:
"Jaak, Jaak hedde geen vaak,
Gat dan na ha bed
en as ge goe geslapen het,
dan krijgt de nen bo met vet."

Jaak spreekt:
"Neeje moeder nieks man dalle."

De verteller:
"Jaak is van de leer gevallen
op nen blauven steen
en al de korenten (variante: kruimeltjes) uit zijn been."

In de spontane volks- en kinderpoëzie wordt vrijelijk gecombineerd en geassocieerd. Men springt, dikwijls via het rijm, van het een op het ander en vult aan.
Sommige oude  folkloristische elementen kunnen er in verdwaald zijn, met een verloren gegane betekenis.
Sinds de romantiek zijn argeloze uitingen van de volksziel verzameld. Er komt nog wel eens een levenswijsheid in voor.
Man zag erin, mondeling doorgeven, de min of meer gave herinneringen aan een duizendjarig  verleden, van voor het christendom en de geschreven geschiedenis. "Anne  manne miene  mukke" zou zo'n vers kunnen zijn.

Ook modernere schrijvers werden geïnspireerd door volkskunst:
Guido Gezelle, Herman Gorter in zijn dichtbundel "Mei", Paul Van Ostayen in zijn expressionistische periode(ca.1920).

Bekijken we even van dichterbij de Mechelse poëzie.
eerste strofe

hedde: hebde
vaak: slaap
gat: gaat
na: naar
ha: uw
goe: goed
het: hebt
bo: boterham

tweede strofe

neeje: neen
niets: niets
man dalle: niets aan te doen.

derde strofe

leer:ladder
nen: een
blauven steen: op de blauwe steen werden de overledenen zo'n 100 jaar geleden gelegd in het dodenhuisje tot de begrafenis.
korenten: de vruchten van een korentenboom, werden vroeger in het zogenaamde krentenbrood mede gebakken. Later werden die vervangen door rozijnen.

VERWIJZING

Tjaard W.R. de Haan, "Onze Volksrijmen", Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen, 1978.