Bij het origineel staat op de titelpagina staat als enige tekst CALCOEN. Daarna volgt het verslag van de reis naar Kalikut door Vasco da Gama, gedrukt omstreeks 1504 Door Willem Vosterman te Antwerpen; London, Brit. Libr. C.32.f.37.
Kaart uit het werk van Jan DENUCé van 1931.
Calcoen verhaalt bondig en nuchter het weervinden van Indië over zee, langs de Kaap de Goede Hoop in 1502-03. De eerste reis vertrok op 8 juni 1497 te Lissabon en was terug op 18 september 1499.
De naam van Vasco da Gama komt in het verhaal niet voor... Van af de eerste opgetekende feiten is duidelijk dat het gaat over de tweede reis van Vasco da Gama.
Ze vertrokken uit Lissabon op 10 februari 1502 naar Indië, twee en half jaar na de vorige reis.
Ditmaal beschikte da Gama over een imponerende vloot:
een eerste eskader van tien schepen stond onder zijn persoonlijk bevel;
een tweede, van vijf schepen , had zijn oom , Vincente Sodré als bevelhebber;
en een derde afdeling van vijf bodems stak maar op 1 april in zee, onder bevel van Vasco's neef, Estevão da Gama.
De schrijver van Calcoen, een landgenoot, diende op het eerste eskader als bombardier. Het tweede moest de Arabische handel in de Oosterse zeeën vernietigen, terwijl het derde vooral handel moest drijven, door dat er agenten van Portugees-Italiaanse handelsfirma's aan boord waren. (1)(blz.8.)
Bladzijde één van het handschrift dat 12 bladzijden telt. Boven de omzetting in moderner Nederlands.
Vasco da Gama(uit het bovengenoemde werkje)
° Sines (Portugal) 1460 of 1469 - + Kochi (Portugees-Indië) 1524.
Over de eerste reis:
Op 18 september 1499 legde Vasco met zijn vlaggenschip 'Sao Gabriel' te Lissabon aan.
Hij was de eerste Europeaan die Indië bevoer overzee.
Twee jaar duurde de vaart.. De tocht verliep niet vlekkeloos: slechts 55 van 170 opvarenden overleefden het. ook de broer van Vasco Paulo overleefde het niet.
De expeditie verliet Portugal op 8 juni 1497. Tot aan de Kaapverdische eilanden verliep alles voorspoedig. Vandaar werd de veilige kustroute verlaten en stak de vloot de Zuid-Atlantische oceaan over om van gunstige winden te genieten. Van de derde augustus tot de achtste november verloren ze elk contact met de buitenwereld. Tenslotte belandden ze aan Kaap de Goede Hoop, die gerond werd op 22 november.
Langs de oostkust zagen ze vogels , zo groot als eenden zonder pluimen en ze balkten als ezels.(pinguïns)
Een tijd later brak de hoofdmast van één van zijn schepen, daardoor zetten ze voet aan wal bij een vriendelijk Bantoestam. Verder langs dezelfde kust in Malindi. Met de plaatselijke heerser (moslim) vond hij een gids bereid hen over de Indische Oceaan te loodsen. De reis verliep voorspoedig rn op 20 mei liepen zij de Indische haven van Calicut binnen.
Daar verzamelden zij specerijen, sandelhout, parels en edelstenen. Er ontstond concurrentie met de Arabische kooplieden die hen probeerden in diskrediet te brengen bij de Samori, de Indische heersers van de stad.(3)(blz.321)
Begrippen:
bombardier: Op Portugese en Spaanse vloten namen geregeld Vlaamse bombardiers dienst.Zij bedienden het geschut en buskruit voor schepen. Dat geschut en buskruit werd van Brugge en Antwerpen naar Iberische havens gebracht. De schrijver toont meer dan gewone belangstelling voor 'armborsten' en verkoop van artilleriebenodigdheden.(2)(blz.7)
Calcoen: De naam komt van de zuidwestkust van het Voor-Indische schiereiland, en wel van de stad Kalikoet (Calicut) aan de Malabarkust in Kerala, die bij ons al direct na 1500 een paar maal te boek staat als Calcoen.
Bronnen:
Aart Aarsbergen, Jeron Van Amersfoort, e.a. , Kroniek van de Mensheid, Elsevier, Amsterdam/Brussel, 1986.(3)
Jan Denucé, Calcoen, Een verhaal van de tweede reis van Vasco Da Gama naar Indië. 1502-1503,(zie boven) in fac simile uitgegeven met inleiding en notas, voor de seven sinioren, De Sikkel, Antwerpen, 1931.(1)en (2)
Herman Pleij, Dromen van Cocagne, aula, Amsterdam, 2003.(blz. 306-07)
