open monumentendag 2011 : SINT-KATELIJNEWAVER & ONZE-LIEVE-VROUW-WAVER

Op zondag 12 september 2011 had  OMD als thema "Confict".
199 steden en gemeenten in Vlaanderen stelden samen met vooral vrijwilligers verenigingen hun patrimonium ter beschikking.
De Zuidelijke Nederlanden werden vanaf de XVIde eeuw het slagveld van Europa.
Het thema conflict was aldus uitermate goed toe te passen.

Op vrijdag 10 september was  er een vooropening gepland voor de BODUCAPgemeenten, die voor OMD al vele jaren samenwerken. Voor een goed gevulde zaal van de Ursulinen stelde  Eddy Van Leuven , de cultuurfunctionaris van de gemeente SKW, met een korte duiding de sprekers voor:

Eric Janssens , schepen van Cultuur van SKW, stelde het thema conflict voor door in onze geschiedenis te kijken en door het over een conflict  over grenzen te hebben:

Paul Van Schoors, voorzitter van vzw Roosendael, ging met een diapresentatie op zoek naar conflicten binnen en rond de toenmalige Cisterciënzerinneabdij.

Burgemeester Eddy Vercammen had het laatste woord en verklaarde de OMD voor geopend.

Daarna volgde nog een uitgebreide receptie door het gemeentebestuur van SKW aangeboden.

Als voorzitter van de Erfgoedraad van Sint-Katelijne-Waver bracht ik op zondag een bezoek aan alle sites van de gemeente die meededen aan OMD..

 ONZE-LIEVE-VROUW-WAVER
Wintertuin en Congozaal van het Instituut v/d Ursulinen.

Wintertuin OLVW. Foto: H.F.E. VERMEIR 2011

De opvallende wintertuin uit 1900 is een unieke artistieke realisatie van buitenstedelijke art nouveau  in een katholieke context. Hij was bedoeld als een standingvolle ontvangstplaats voor de familieleden van de honderden inwonende meisjes van stand.
De decoratieve onderdelen van het tongewelf in glas-in-loodraam worden omlijst door een boord van bloemen- en plantenslingers, met Oost-Indische kers als motief, die langs de dragende hoofdspanijzers omhoog klimmen. In de bredere muddenpanelen zie je twee zwaluwen, voorboden van de lente en het mooie weer. (1) Ook de kunstzinnige gezandstraalde ramen hebben een bepaalde charme.

Congozaal(1920) , Instituut Ursulinen. Foto:H.F.E. VERMEIR 2011

Er zijn 6 grote wandtaferelen op doek van het atelier Jan Baptist Walgrave uit Duffel in de Congozaal.Men toont o.m. Matadi en 2 voormalige missieposten van de Waverse zusters ursulinen - Titule en Angodia. Er is veel aandacht voor de belangrijke rivieren en producenten uit de voormalige kolonie, maar de naakte(?)  zwarte mensen en de zusters zelf zijn nergens te bespeuren. Op het decor er rond zien we wel horens van overvloed en bovenaan de ster die door Leopold de II toegevoegd werd aan zijn embleem van   LL, maar de twee letters met de rug naar elkaar.

Erfstraat met bunker L15

Opstelling in de bunker. Foto: H.F.E. VERMEIR 2011

Op het grondgebied van de huidige gemeente Sint-Katelijne-Waver werden 43 bunkers gebouwd.
Na WO II werden de bunkers verkocht op negen na. Bunker L15 werd in 2007 door de gemeente aangekocht. Hij werd zo origineel mogelijk terug ingericht i.s.m. de Simon Stevinstichting  en het Jozef van Rompay-Davidsfonds-Genootschap.

De bunker was gebouwd voor de opstelling van twee mitrailleurs, elk in een afzonderlijke schietkamer van ca. vier vierkante meter.                                     

Er kwamen heel wat bezoekers opdagen.

SINT-KATELIJNE-WAVER

 Groentenmuseum " 't Grom"

" 't Grom" met deel van de schuur en de vlag van OMD.  Foto: H.F.E. VERMEIR 2011

" 't Grom" uit 2006, is het eerste doe-museum rond groenten en tuinbouw in Vlaanderen. De site bevat twee pachthoeven van de abdij Roosendael uit 1701 en 1712 en een schuur. Je kon er het museum bezoeken  en  de boerentuin. Daarnaast was er nog de tentoonstelling "IN BLIK" van Erf en Heem.

Abdij Roosendael  (zijstraat Lange Zandstraat)

Het domein ontleent zijn ontstaan en naam aan de cisterciënzerinnenabdij die tussen 1221 en 1228 werd gesticht. Het initiatief daartoe moet waarschijnlijk gezocht worden bij Gillis Berthout, heer van Berlaar en Geel. De abdissen waren waarschijnlijk tot  1352 afkomstig uit de familie Berthout.
 Einde 15de en begin 16de eeuw  bereikte Roosendael een eerste bloeiperiode, die onder de abdissen Christina Vranckx en Martha  Van Baasrode voor nieuwbouw en verbouwingen zorgden.

Tussen 1566 en 1580 werd de abdij vele malen geplunderd en onder het calvinistisch bewind (1580-1585) volledig afgebroken.

De heropbouw startte in 1648, het jaar van de Vrede van Munster, onder abdis Joanna van Laethem (1639-1662). In 1660 namen de zusters er hun intrek.(2)

Infopaneel van het Herenkwartier. Foto: H.F.E. VERMEIR 2011

Herenkwartier: Abdis Joanna van Laethem (zie boven) liet op de plaats van het bord (zie bijgevoegd plannetje) een groots Herenkwartier bouwen. Onder Abdis Maria van Eijwerven (1663-1679) werd het gebouw voltooid. Dit bouwwerk was feitelijk een tweede  en grens voor mannelijke bezoekers. Het mooie poortgebouw dat nu volgt kwam men eerst tegen.

Poortgebouw uit 1777. Foto: H.F.E. VERMEIR 2011

 
Inkompoort met aansluitende ommuring en lagere aanbouwsels op het einde van de toegangsdreef. Het poortgebouw is van 1777 cf. het chronogram "CUstoDIt sepes et arCet portâ MUnIt Ut pLUs serVet", met integratie van het devies van de toenmalige abdis Agnes Haegens "custodit sepes et arcet" (sepes-haag). Monumentaal classicistische constructie met een parement van blauwe hardsteen voor de zuidgevel van de drie traveeën en twee bouwlagen opgevat als klassiek tempelfront. (3)

De kloostergemeenschap bezat ca. 1790 meer dan 1000 ha gronden en verpachtte in Sint-Katelijne-Waver alleen al een tiental boerderijen w.o. de Midzeelhoeven. Het noodlot zou al vlug toeslaan, wanneer de Fransen a.g.v. de Franse Revolutie in 1997 onze gewesten bezetten en de abdij als zwart goed werd verkocht en voor het grootste deel werd afgebroken.

Verder was er nog de ijskelder te bezoeken.

De ijskelder. In Roozendael liet men de vrijwilligers niet op hun honger. Foto: H.F.E. VERMEIR  2011

De ijskelder is gelegen op de plaats waar vroeger de kerk stond en dateert waarschijnlijk 19de eeuw, maar met gebruikmaking  van oudere ondergrondse delen.
De kuip heft een gemetseld koepelgewelf en een achthoekig grondplan met een uiterste doorsnede van 3,70 m. ter hoogte van de drempel.

Ook het pesthuis was nog te bezoeken, daar gaf de heer Paul Van Schoors tekst en uitleg.

Waarvan akte.


Referenties:
(1) Brochure "Open Monumentendag" , Conflict, 11.09.2011 , p.22.
(2) Ivo  Adriaenssens,   "Het Domein Roosendael in Sint-Katelijne-Waver", overdruk M&L, s.d., p.2.
(3) Uit: " De inventarisatielijst van Monumenten en Landschappen", onder St.-Katelijne-Waver, p.169.