SINT-MAARTEN : 11 november Folklore KINDERFEEST

Deze publicatie is bedoeld als een waardering voor het werk van
Frans Perckmans, folklorist
en Marcel Kocken, historicus,
beide van Mechelen,
wegens hun inzet voor het in beeld brengen van de "kleine man".

In het boekje van Frans Perckmans (11.11.1945) word de Sint-Maartensviering te Mechelen beschreven.

We zien hier Sint-Kruk,
naam die voorkomt in vele Sint-Maartensliedjes in Noord- en Zuid - Nederland.

"Sinte Mette oep de kruk,
 Geft me 'nen appel,
  Ik geef oe ien stuk. 
 Geft m'ien peir,
  Ik geef oe ien smeir,
 Sinte Mette den babbeleir."

Kinderversje gezongen op SINTE METTE bij de rondgang.

In het huidig Nederlands klinkt dit Mechels zo:

"Sint-Maarten op de kruk,
  geef mij een appel,
  ik geef u een stuk.
Geef mij een peer,
  ik geef u een smeer,
  Sint-Maarten de babbelaar."


Sint-Kruk is de heiligendag die daags na St.-Maarten valt.
Op 11 november vierde men St.-Martinus bisschop te paard met zijn mantel.
Op 12 november is het de dag van een andere St.-Martinus, paus en martelaar, die afgebeeld wordt met zijn kruk d.i. zijn bisschopsstaf. (Bron: K. ter Laan, Folklore ..., 2005, p.391)
De zondag na 11 november is het "grote Sinte Maerten".(p.131, zie ref. F. Perckmans)

In van Dale vinden we bij het woord
kruk  [~Eng. crutch,  behoort vermoedelijk bij de basis van kreuken met de betekenis van 'krom zijn' ]
de betekenissen:
1. dwarsstok of stand aan een stang : een wandelstok met ivoren kruk.
2. arm die haaks op eenspil staat ... v.b. zwengel van slijpstenen.
3.mannelijk lid (bargoens): op de kruk gaan, neuken; (uitdr.) van de kruk afgaan, een orgasme bereiken.
4. stok met een gaffelvormig of dwars bovenstuk: op krukken lopen
5. staak met dwarshout  aan het bovenende als zitplaats voor een vogel in gevangen staat;
6. (meestal verkleinv.) stoel zonde leuning, vaak met ronde zitting, syn. taboeret. Beter een enthousiaste kruk dan een teleurgestelde vakman.

De zesde verklaring sluit aan bij de kruk die hierboven werd afgebeeld.

We vinden Bij Perckmans daar het volgende over:

" De draagstoel, waarop de verklede heilige, - de "Sinte Mètte" - neerzit, bestaat uit een eenvoudige ledig suikerbak waaraan twee bezemstelen, of panlatten, dienende als berrie, zijn getimmerd. Dit is de "de kruk". Mijter en mantel van Sint Maarten hebben ze zelf gemaakt van blinkend gekleurd papier..." (p.118)

Dan is er ook nog een beschrijving uit zijn verhaal "Sint Mette" (zelfde werk als hier onmiddellijk voor):

"De Rosse had intussen hamer en nagels gehaald en begon nu dadelijk te timmeren. Hij sloeg zich wel vijfmaal op zijn ijskoude vingers, maar verbeet tenslotte altijd de pijn en beëindigde gans alleen de meesterlijke kruk. De "mannen" die maar geen oog van de kruk konden afslaan, bestaarden het ding met 'n ernst en 'n belangstelling alsof het een relikwieschrijn gold. Ze betastten het werk als verstandige vaklui; om te zien of het wel sterk genoeg ineen zat, of er hier of daar geen nagel ontbrak om er straks mee in duigen te vallen." (p.32)

De vraag die nog  die oprijst is , hoe kruk te verbinden met Sinte Mette en wanneer kwam dat gebruik in voege?

Als afsluiter:

In Mechelen ligt de nadruk wel expliciet op het langs de deuren gaan. Kinderen gaan vaak verkleed, maar dragen geen lampionnen mee, alhoewel sommige deelgemeenten (zoals Rijmenam) wel iets gelijkaardigs kennen. De Mechelse kinderen zingen een eigen, uniek “Sinte Mette lied” (Sinte-Mette van de ruggenuchte). De in het liedje vermelde “kruk” is een draagstoel. Alhoewel dit vandaag bijna niet meer gebeurt, bestond vroeger elke “Sinte Mette”-groep uit een Sint gezeten op een draagstoel, die werd rondgedragen door zijn kompanen. Vandaag de dag houdt het Sinte Mette Genootschap deze Mechelse traditie in stand. Uitzonderlijk voor de regio Mechelen is dat ook de volwassenen Sint-Maarten vierden (de “grote Sinte Mette”), traditioneel op de zondag nà 11 november. Het Genootschap doet dit nu nog met de bedoeling geld in te zamelen dat gebruikt wordt voor de instandhouding van het feest.(www.sintemette.be)


Het  "Sinte-Mette van de ruggenuchte" waarnaar hierboven verwezen wensen we u niet te onthouden:

" Sinte Mètte van de rein genuchten;
   Hij met zijnen grijzen baard,
   Juffrouw wil ons kabasken eens vullen
   En laat ons niet lang meer staan;
   En hij lust, en hij lust in 't vullen
   Houdt dat vrouwens tot naaste jaar."

Versie: Frans Perckmans, zie hieronder, p.119.

ruggenuchte : is in het vers hierboven rein genuchten, reine genoegens, eerbare bezigheden.

En dan nog een schilderij over SINT METTE, waaraan Pieter Paul Rubens werkte.

Navolger van Maarten van Cleve (1527-1581)
Bijgewerkt door Peter Paul Rubens (1577-1640)
Het feest van Sint-Maarten
Olieverf op paneel

http://www.rubenshuis.be/eCache/MCN/   

Boven het gebouw links zien we een schilderij die Sint-Maarten moet voorstellen.Twee sint-maartensvuren  zijn rokend. Drie mannen vechten voor een wimpel waarop Sint-Maarten staat afgebeeld. Links is een oudere man met een bedelend kind onderweg.

Referenties:

K. ter LAAN, Folkore en volkswijsheden  in Nederland en Vlaanderen,Het Spectrum, Utrecht, 2005.
Frans PERCKMANS, Verzameld werk, n.a.v.de zeventiste verjaardag van F.P., Stihting Trefpunt vzw, s.d.
van Dale,  j-r, lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 12de herziene druk,1992, p.1575.