zomer - summer - sommer - été

Kaft van het boek "Dit nieuwe seizoen ZOMER", Lannoo, Tielt, 1946, dl. 3






BEGRIPSOMSCHRIJVING

Zomer komt van Sommer (Duits) en betekent vergaderen.

Moeten we in dit vergaderen de grote volksfeesten  die in open lucht gebeurden of de grote bedrijvigheid op het veld, het vergaderen van de oogst verstaan?


Het tweede deel van de vierjaargetijden, het warme op het noordelijk halfrond,
van 21 juni tot 20 september.


GEZEGDEN, SPREUKEN, UITDRUKKINGEN

Eén zwaluw  maakt nog geen zomer; een mooie zomerdag is nog geen mooie zomer.
Zij was achttien zomers oud.
Hij/zij stierf in de zomer des levens: in het volle leven, op middelbare leeftijd.
Het begint eindelijk te zomeren.

Pieter van der Heyden naar Pieter Bruegel, Zomer, gravure, Rijksprentenkabinet, Rijksmuseum, Amsterdam, 1570.

De tekst in de marge onder de gravure:(2)

eerst in het midden: AESTAS Adolelscentiae imago / De zomer is het beeld van de jeugd.

Links: Iulius, Augustus, nec non et Iunius Aestas / Juli, augustus en ook juni vormen de zomer.

rechts: Frugiferas aruis fert Aestas torrida messeis / De brandende zomer brengt vruchtbare oogsten op de akkers.

De Latijnse onderschriften, waarschijnlijk in opdracht van de uitgever,  zijn ontleend aan Anthologia Latina, een verzameling gedichten uit de laat-antieke tijd.

Het verbinden van seizoenen met leeftijdsfasen, met temperamenten, elementen en planeten, werd door de astrologie bepaald en was in Bruegels tijd  in brede kringen gangbaar.

Opvallend is dat veel personen met hun rug naar de kijker zijn uitgebeeld, hun hoofd verstoppen met een mand of waterkruik. De rechtse figuur, vrouw met mand en groent i.p.v. haar hoofd is eerder komisch.

Met de gulzige drinker speelde Bruegel in op de uit Italië komende contrapost, de tegengestelde draaiingen van het lichaam. De op de rug geziene maaier met zeis  bij een korenoogst  is een van de oudste getuigenissen op dat gebied. Voordien gebruikte men sikkel en pik.

WOORDEN (1)

zomerbier: bier dat 's zomers gedronken wordt, met meer hop gebrouwen, tegen de zomerhitte. syn. lagerbier.
zomerdraden: herfstdraden.
zomergraan: graan in het voorjaar gezaaid en 's zomers geoogst.
zomerkoninkje: aardbei
zomermaanden zijn juni, juli en augustus, de zon staat achtereenvolgens in Kreeft, Leeuw en Maagd.
zomerrogge: rogge in het voorjaar gezaaid en 's zomers geoogst.
zomersolstitium zomerzonnestilstand.
zomerstoppels: stoppels van het zomerkoren.
zomertijd: 1.periode dat het zomer is, tijd van de zomer.
                    2. tijdregeling waarbij  de klok gedurende de zomer vooruit is  t.o.v. de middelbare  zonnetijd.
                        Ingevoerd   om kunstlicht te besparen.
zomervalgen:  (zie valgen). bouwland gedurende één zomer braak laten liggen om het door ploegen en eggen te zuiveren van onkruid.
zomerzeil: benaming voor twee witte en twee menierode zeilen waarmede de molens voorheen 's zomers maalden.
zomerzonnewende: 1. stand van de zon zo ver mogelijk naar het noorden, bij het begin van de zomer;
                                     2. ogenblik daarvan of dag waarop dat het geval is.
zomerzotheid: 1. zot in een roes  ten gevolge van de zomer. (Pallieter);
                            2. in zo'n staat begane dwaasheid, impulsief toegeven aan vluchtige verliefdheid.

POEZIE

Mijn ziel gelijkt de blijde zomerdag  die mij op deze lentedag doortrilt. (Perk)

Zomergedicht

Dat handhaaft de vorke,

Dat handhaaft de koe;

Dat werkt als de beste

van 't boerengedoe;

Dat bidt in de kerke;

dat wiedt op het land;

Dat mint en dat moedert...!

Van herte en van hand

En is er geen vrouwvolk,

Rechtzinnig gezeid,

Als, hier in ons Vlaanderen,

De dorpvaste meid.

Guido GEZELLE (1830 - 1899)

PERSONIFICATIE

Hendrick GOLTZIUS (naar), Personificatie van de zomer, blad 2 van de "Vier Jaargetijden", ets, 1589, p.138.(3)

De Latijnse tekst in de rand bezorgt ons de volgende vertaling:
"De zomer bevrucht het jaar met rijpe vruchten, korenkransen versieren hem. Bij de aankomst straalt het sterrenbeeld Kreeft over land en zee,  en een groep boeren offert aan Ceres."


WETEN

Op de eerste dag van de zomer korten de dagen.
Vergeet niet van Vivaldi de muziek de "Vier Jaargetijden", daaruit de "Zomer",  te beluisteren. Je zult onze huidige zomer dan nog niet zo raar vinden.

Referentie: 

 Hela BAUDI, Torsten FRIED e.a., Sinnbild und Realität, Schwerin, 1998.(3)
Eddy DE JONGH  en Ger LUIJTEN, Spiegel van Alledag, Nederlandse genreprenten 1550 - 1700,  Amsterdam / Gent , 1997, p.59.(2)

van Dale, groot woordenboek der Nederlandse taal, Utrecht/Antwerpen, 1992, 12de ed., p.3705 e.v.. (1)