"Hoemen enyge plaetse int plane beschrijven sal." 1533 WETENSCHAP gesprek met Gilles*

1533 " Hoemen enyge plaetse int plane beschrijven sal"

                   Hoe men aardrijkskundige plaatsen in een plan  moet situeren.

Het gaat hier over o.a. Antwerpen, Bergen-op-Zoom, Brussel, Gent, Leuven, Lier, Mechelen, en Middelburg.

DRIEHOEKSMETING

     

Uit: Petrus APIANUS, Cosmographicus liber... restitutus per Gemman Phrysium. Item eiusdem GEMMA PHRYSII Libellus de Locorum describendorum ratione,  & de eorum distantiis inveniendis, nunquam ante  hac visus. Antverpiae, Joannes Grapheus pro Arnoldo Birckman, 1533, 4°. Eerste stuk in een verzamelband.

Afgedrukt in: "Verzameling kostbare werken", ontstaan en ontwikkeling van een afdeling van de Koninklijke bibliotheek, door Frans SCHAUWERS,  Albert I - bibliotheek, Brussel, 1961, p.77.

GEMA FRISIUS, Dokkum in Friesland, 1508 - Leuven, 1555)

was een veelzijdig geleerde: diep menselijk en sociaal voelend geneesheer, wis- en sterrenkundige - als zodanig leraar van Mercator - en  stichter van de Belgische aardrijkskundige school.
Op 35-jarige leeftijd begint hij thuis lessen te geven in meet- en sterrenkunde.Hij hielp voordien Gerard Mercator bij het bestuderen van meet-en sterrenkunde, in het maken van wiskundige instrumenten en in het vervaardigen en graveren van wereldbollen en kaarten.
In zijn tijd gaf men er zich rekenschap van dat alleen astronomen en wiskundigen in staat zijn om plaatsbepalingen met wetenschappelijke nauwkeurigheid op een kaart vast te leggen.
Zij hebben astronomische tabellen opgesteld, en aandacht geschonken aan projecties, graderingen, het gebruik van een nulmeridiaan en een schaal. Zij hebben praktische en wetenschappelijke  methodes ontdekt om regionale en plaatselijke kaarten op te nemen.

Gemma was nog geen 22 jaar oud, toen hij in zijn De Principiis astronomiae (Leuven, 1530) een nieuwe methode uiteenzette om lengten te bepalen door middel van horloges.
ook de methode om kaarten op te nemen met behulp van een kompas, een soort triangulatie, is aan Gemma te danken. Zij is van doorslaggevende invloed geweest op de regionale en plaatselijke geografie van de 16-de eeuw. (A. De S.).