CULTUURDRAGER
in opbouw
AANLEIDING
Ik las op 02.04.2009 in het boek van Harry Mulisch "Siegfried" (2010) blz. 36 het volgende:
We zijn dan in Wenen.
" Bij de dom sloeg hij linksaf en kwam op de Graben. De grote ruimte, die het midden hield tussen een plein en een straat, werd gedomineerd door een tientallen meters hoge pestzuil, in de zeventiende eeuw opgericht om god te danken voor de bevrijding van de pest, - die dus, overwoog Herter, door de duivel was gestuurd. Hij bleef staan en liet zijn ogen dwalen over het barokke kunstwerk, dat als een bronzen cipres naar de hemel kronkelde.
Wie werkelijk een definitief einde had gemaakt aan de pest was natuurlijk niet God maat Alexander Fleming, de ontdekker van de peniciline: hij verdiende dus eigenlijk een monument zo groot als de St.-Pieterskerk in Rome.
Terwijl hij verder liep, dacht hij aan Albert Camus' roman La Peste, waarin de pest stond voor de Zwarte Dood van het nationaal-socialisme.
De epidemie van de zeventiende eeuw koste dertigduizend weners het leven, maar tweehonderd duizend van hen stierven aan de zesjarige Hitlerpest en haar gevolgen.
Waar was de Fleming, die tegen die besmettelijke ziekte een antibioticum ontwikkelde?
En waar was het dankbare monument voor de geallieerde geneesheren van 1945?
'Germanski niks Kultur' mompelde hij ... "
HOE WE OMGAAN MET HET CORONAVIRUS 2020
Op 03.04.2020 kreeg ik ook een e-post van mijn dochter Sabine met de volgende boodschap:
Een week vroeger kreeg ik onderstaande tekst van José en Ghislaine doorgestuurd:
En toen kwam
de zomer....
🦋Kun
je me helpen om dit hart onder het riem zoveel mogelijk te verspreiden onder de
mensen? Delen wordt enorm gewaardeerd
FEITEN
Tussen 450 en 767 was deze een tiental keren voorgekomen.
Er was een pestepidemie in West-Europa van 1348-51.(1, blz. 14) Brans zegt dat in de XIVe de Zwarte Pest geheel Europa omschiep tot een kerkhof en te Ieper meer dan 20.000 inwoners wegmaaide. (3, blz.264)
"Vanaf 1338-1339 ontplooide de epidemie zich vanuit Centraal-Azië. In 1347 vindt men pestgevallen in de havens van de Krim. Schepen uit Genua brachten de ziektebacil over naar Sicilië en van daaruit werd heel het westen besmet. Frankrijk, Spanej, Engeland in 1348. In 1349 onze streken. Vooral het zuiden en het oosten van het land werden erdoor getroffen: Doornik, Oost-Henegouwen, Luik en omgeving. Volgens Froissart stierf één derde van de bevolking."
1635-36: epidemie in de Nederlanden. Zie bij preventie (2, blz. 204)
In 1639 was er andermaal een pestepidemie
De pest van 1666 die verdwijnt in 1670 werd bestreden met o.a. pestmissen en processies.(1, blz. 20). Over deze pest vinden we in 1670 een getuigenis van J. Billet, politie-officier te Gent:
" de menichte van menschen was nogal wonderlic om sien... soo dat den aultheur deser noyet diergelycke ghetal in eenighe processien en heeft ghesien."
Verder: " ... dat hij dese stadt (Gent) heeft believen te suyveren vande contagieuse sieckte ende omme hem oodmoedelick ende seer hertelick te bidden dat hij ons nu voor dan vande selve believe te preserveren."
De PEST
Men spreekt van de zwarte pest of builenpest
De pestbacil, die het afsterven van cellen veroorzaakt, werd slechts in 1894 door Yercin ontdekt; de oorzaken van deze ziekte werden pas veel later gevonden en beschreven.
De ziekte kon overgebracht worden ofwel door het speeksel, bij spreken of hoesten, dus via de longen, ofwel door een vlooienbeet waardoor een pestbuil ontstond. Dan verscheen er een zwarte vlek op de besmette plaats of ontstonden builen in de liesstreek en onder de oksels.(A. d'Haenens, De pest van 1349, in de Bibliocasette 1 "Dagelijks leven" nr. 40, uitgegeven door Artis-Historia)
BESCHOUWING
Geen enkele gesel maakte meer indruk dan een pestepidemie. De schrik dreef hen ertoe om lange tijd alle vormen van besmettelijke ziekten met een gemeenschappelijke naam pest te benoemen.
Men zag er de hand van God in voor het zondige gedrag van de bevolking waarop nu de verdiende straf volgde. Inkeer en boetedoening werden een vanzelfsprekende therapie. Dit leidde in een aantal gevallen tot extreme vormen van massapsychose (zie het optreden van flagellanten of geselaars). Massaal kwamen groepen penitenten de straat op en trokken in stoet, zingend, dansend, zichzelf geselend door stad en platteland.
Daarnaast werden officiële bedevaarten en pestmissen ingericht om de gesel te bannen.
Beetje bij beetje begon men rationeler te denken door bijvoorbeeld de aanstelling van pestmeesters voor de verzorging en/of voor de evacuatie van zieken en overledenen.
Vanaf de late middeleeuwen werden ook bepaalde voorzorgsmaatregelen getroffen, hetzij in de vorm van verplicht quarantaine of door de besmette straten en wijken zo goed mogelijk af te sluiten..
Belangrijk was verder het waarschuwen van de gemeenschap voor eventueel besmettingsgevaar en waarbij dan de slechte tijdingen "uutghetrommelt (werden) opde houcken van de straeten".
PREVENTIE
De Nijmeegse arts Ysbrand van Diemerbroeck deelde de mening dat tabaksrook een effectieve preventie tegen de pest was en beweerde dat hij de epidemie van 1635-36 had overleefd door urenlang een pijp in zijn mond te houden, na het ontbijt twee of drie pijpen te roken, na het middagmaal nog eens drie pijpen, en in de nabijheid van de besmette lijken altijd.(2, blz. 204)
BRON
M. Boone, H. Gaus, P. Scholliers en C. Vandenbroecke, "Dagelijks leven, sociaal-culturele omstandigheden vroeger en nu", Uitgeverij Baart, Deurne/Ommen, 1982. (1)
M. Brans, "Beknopte Cultuurgeschiedenis van het Vlaamse Volk", A. Manteau, Brussel, 1948. (3)
Simon Schama, "Overvloed en Onbehagen, de Nederlandse cultuur in de Gouden Eeuw", Contact, Amsterdam, 1988.(2)
Charles Singer, Zwarte Dood en andere Plagen,(deel 122) in: „Nieuwe geïllustreerde Wereldgeschiedenis” dl. V, Seyffardts Boek – en muziekhandel, Amsterdam, 1930,. (4)
in opbouw
AANLEIDING
 |
| Albert Camus, "La Peste", Gallimard, 1947. |
Ik las op 02.04.2009 in het boek van Harry Mulisch "Siegfried" (2010) blz. 36 het volgende:
We zijn dan in Wenen.
" Bij de dom sloeg hij linksaf en kwam op de Graben. De grote ruimte, die het midden hield tussen een plein en een straat, werd gedomineerd door een tientallen meters hoge pestzuil, in de zeventiende eeuw opgericht om god te danken voor de bevrijding van de pest, - die dus, overwoog Herter, door de duivel was gestuurd. Hij bleef staan en liet zijn ogen dwalen over het barokke kunstwerk, dat als een bronzen cipres naar de hemel kronkelde.
Wie werkelijk een definitief einde had gemaakt aan de pest was natuurlijk niet God maat Alexander Fleming, de ontdekker van de peniciline: hij verdiende dus eigenlijk een monument zo groot als de St.-Pieterskerk in Rome.
Terwijl hij verder liep, dacht hij aan Albert Camus' roman La Peste, waarin de pest stond voor de Zwarte Dood van het nationaal-socialisme.
De epidemie van de zeventiende eeuw koste dertigduizend weners het leven, maar tweehonderd duizend van hen stierven aan de zesjarige Hitlerpest en haar gevolgen.
Waar was de Fleming, die tegen die besmettelijke ziekte een antibioticum ontwikkelde?
En waar was het dankbare monument voor de geallieerde geneesheren van 1945?
'Germanski niks Kultur' mompelde hij ... "
HOE WE OMGAAN MET HET CORONAVIRUS 2020
Op 03.04.2020 kreeg ik ook een e-post van mijn dochter Sabine met de volgende boodschap:
Een week vroeger kreeg ik onderstaande tekst van José en Ghislaine doorgestuurd:
MAAR DE LENTE WIST HET NIET….
Het was
begin 2020...
De mensen
hadden een lange donkere winter achter de rug,
Februari was
een hele onrustige maand geweest met veel stormen en veel regen
De natuur
was onrustig, alsof ze de mensen iets wilde vertellen, alsof ze de mensen
ergens voor wilde waarschuwen…En toen werd het Maart...
Het was
Maart 2020...
De straten
waren leeg, de meeste winkels waren gesloten, de meeste auto's stonden langs de
kant van de weg, de mensen kwamen bijna niet meer buiten en dat over de hele
wereld, landen gingen op slot, de mensen konden niet geloven dat dit gebeurde,
het was zo surrealistisch...Iedereen wist wat er aan de hand was
Maar de
lente wist het niet
En de
bloemen bleven bloeien
En de zon
scheen…De eerste mooie lentedag sinds lange tijd brak aan
En de
zwaluwen kwamen terug
En de lucht
werd roze en blauw
Het werd
later donker en 's ochtends kwam het licht vroeg door de ramen
Het was
Maart 2020...
De jongeren
studeerden online, vanuit huis
Kinderen
speelden onvermijdelijk vooral in huis
Pubers
verveelden zich, ouders wisten niet wat te doen
Mensen
kwamen alleen even buiten om boodschappen te doen of om de hond uit te laten
Bijna alles
was gesloten …Zelfs de kantoren, hotels, restaurants en bars
Het leger
begon uitgangen en grenzen te bewaken
Mensen
moesten vanuit thuis gaan werken
Ondernemers
kwamen in de problemen
De meeste
kinderen konden niet meer naar school
Er was
ineens niet genoeg ruimte voor iedereen in ziekenhuizen, operaties en
onderzoeken werden uitgesteld...Iedereen wist het
Maar de
lente wist het niet en het ontsproot
Ze draaide
onverstoorbaar haar jaarlijkse programma af
Ze schonk
ons haar mooiste bloemen en haar heerlijkste geuren
Het was
Maart 2020
Iedereen zat
thuis in quarantaine om gezondheidsredenen of preventief
Sommige
mensen mochten niet meer naar hun werk, anderen móesten
Elkaar
omhelzen, kussen of een hand geven was ineens een bedreiging
Iedereen
moest flinke afstand tot elkaar bewaren, dat was afschuwelijk
In de
supermarkt waren allerlei schappen leeg
Allerlei
leuke dingen gingen niet meer door, daar werd een streep door gezet en niemand
wist wanneer dat weer kon
Mensen
werden beperkt in hun vrijheid terwijl er vrede was
Over de hele
wereld werden veel mensen ziek en het was besmettelijk...
Er was
isolatie, ziekte en paniek….Toen werd de angst pas echt!!
En de dagen
zagen er allemaal hetzelfde uit...
En de weken
duurden ineens veel langer...
En iedereen
hoopte dat er niet nóg meer strenge maatregelen zouden volgen...
De mensen
zaten vast in een film en hoopten dagelijks op dé held...
De wereld
was vertraagd terwijl het geen vakantie was, niemand had dit
verwacht...Iedereen wist wat er gebeurde
Maar de
lente wist het niet en de rozen bleven bloeien
De Magnolia
stond in de knop
De vogeltjes
begonnen aan hun nestjes
En toen…
Het plezier
van koken en samen eten werd herontdekt
Iedereen gaf
elkaar tips over leuke dingen die je met je kinderen kon doen
Er was weer
tijd om te schrijven en te lezen, mensen lieten hun fantasie de vrije loop en
verveling ontsproot in creativiteit
Sommigen
leerden een nieuwe taal
Sommigen
ontdekten kunst
Sommigen
ontdekten dat ze niet écht leefden en vonden de weg naar zichzelf terug
Anderen
stopten met onwetend onderhandelen
Iedereen had
van de één op de andere dag veel meer tijd voor het gezin
Eentje sloot
het kantoor en opende een herberg met slechts vier mensen
Anderen
verlieten hun vastgeroeste relatie om de liefde van hun leven te vinden
Anderen
boden aan om voor kwetsbare mensen boodschappen te doen of te koken
Iedereen
wist ineens wat een 'vitaal beroep' was, deze mensen werden helden, ze werden
meer gewaardeerd dan ooit
Anderen
gingen op afstand muziek met elkaar maken of zingen om op deze manier samen te
zijn
Mensen
kregen oog voor eenzaamheid en verzonnen dingen om er iets aan te doen
Mensen
herstelden van hun stressvolle leven
Mensen die
elkaar niet kenden begonnen spontaan een praatje met elkaar
Sommigen
maakten vliegers van papier met hun telefoonnummer erop zodat eenzame mensen ze
konden bellen
De overheid
ging bedrijven en zelfstandigen helpen zodat ze niet failliet zouden gaan of
mensen zouden moeten ontslaan
Gepensioneerde
zorgpersoneel bood zichzelf aan om te helpen in de Zorg
Uit alle
hoeken kwamen vrijwilligers, iedereen wilde iets doen
Om 20:00 uur
s ‘avonds gingen mensen uit allerlei landen klappen voor alle artsen,
verpleegkundigen en zorgpersoneel die keihard aan het werk waren om in de zorg
alles draaiende te houden
Het was het
jaar waarin men het belang erkende van gezondheid en verbinding, van
saamhorigheid, van sociale contacten en misschien ook van zijn roeping, dit
deed iets met het collectieve bewustzijn, dit deed iets met alle mensen…
En de
economie ging bijna kopje onder, maar stopte niet, het vond zichzelf opnieuw
uit
Het was het
jaar waarin de wereld leek te stoppen, het jaar waarin we met elkaar in de
geschiedenisboeken zouden komen…Dat wisten we allemaal
En de lente
wist het niet,
En de
bloemen bleven bloeien, en de bomen liepen uit
En het werd
steeds warmer
En er waren
veel meer vogels
En toen kwam
de dag van bevrijding…
De mensen
keken tv en de premier vertelde iedereen dat de noodsituatie voorbij was
En dat het
virus had verloren!
Dat iedereen
SAMEN had gewonnen!!!
En toen ging
iedereen de straat op...
Met tranen
in de ogen...
Zonder
maskers en handschoenen…
De buurman
werd geknuffeld, alsof hij een broer was
En de wereld
was mooier en liefdevoller geworden
En de mensen
waren humaner geworden
En ze hadden
weer waarden en normen
De harten
van mensen waren weer open, en dat had positieve gevolgen
Doordat
alles stil had gestaan kon de aarde weer ademen, ook zij was genezen van wat de
mensen háár veel eerder hadden aangedaan
Omdat de
lente het niet wist
En hij was
er nog steeds
Ondanks
alles
Ondanks het
virus
Ondanks de
angst
Ondanks de
dood
Omdat de
lente het niet wist,
leerde
iedereen
de kracht
van het leven…
Susan Blanco (De Taalrecycler)
"Geïnspireerd door mensen"
FEITEN
542: Eerste epidemie in Europa waarvan een beschrijving bestaat, is die van Constantinopel tijdens het
keizerschap van Justinianus. Volgens het betrouwbare en nauwgezette verslag ,
dat Procopius er ons over naliet begon het in Egypte, van waaruit de pest zich
over de toenmalige bekende wereld verspreidde, dus niet over Amerika. Ze
verspreidde zich van kust naar binnenland. De besmetting reist met de
communicatiemiddelen mee. De epidemie duurde in Constantinopel vier maanden.(4, blz. 3103)
De eerste grote epidemie waarvan de
geschiedenis gewag maakt is de pest van Athene waaraan Pericles bezweek in 429
v.Chr. Deze ziekte werd beschreven door Thucydides en die ziekte kwam in latere jaren nog vele malen te voorschijn. Ze kenmerkte
zich door hoge koorts , longverschijnselen, huiduitslag met verzweringen, gangreen van de ledematen
en dood na een achttal dagen.[1]
Tussen 450 en 767 was deze een tiental keren voorgekomen.
Er was een pestepidemie in West-Europa van 1348-51.(1, blz. 14) Brans zegt dat in de XIVe de Zwarte Pest geheel Europa omschiep tot een kerkhof en te Ieper meer dan 20.000 inwoners wegmaaide. (3, blz.264)
"Vanaf 1338-1339 ontplooide de epidemie zich vanuit Centraal-Azië. In 1347 vindt men pestgevallen in de havens van de Krim. Schepen uit Genua brachten de ziektebacil over naar Sicilië en van daaruit werd heel het westen besmet. Frankrijk, Spanej, Engeland in 1348. In 1349 onze streken. Vooral het zuiden en het oosten van het land werden erdoor getroffen: Doornik, Oost-Henegouwen, Luik en omgeving. Volgens Froissart stierf één derde van de bevolking."
1635-36: epidemie in de Nederlanden. Zie bij preventie (2, blz. 204)
In 1639 was er andermaal een pestepidemie
De pest van 1666 die verdwijnt in 1670 werd bestreden met o.a. pestmissen en processies.(1, blz. 20). Over deze pest vinden we in 1670 een getuigenis van J. Billet, politie-officier te Gent:
" de menichte van menschen was nogal wonderlic om sien... soo dat den aultheur deser noyet diergelycke ghetal in eenighe processien en heeft ghesien."
Verder: " ... dat hij dese stadt (Gent) heeft believen te suyveren vande contagieuse sieckte ende omme hem oodmoedelick ende seer hertelick te bidden dat hij ons nu voor dan vande selve believe te preserveren."
 |
De
begrafenis van de slachtoffers van de pest in 1349 te Doornik, Miniatuur van Pierart dou Tielt of
uit zijn atelier, gemaakt te Doornik in de 14de eeuw.[1]
|
Deze miniatuur is één van de
zeldzame visuele documenten die ons de dramatische weerslag van de plaag tonen.
Ze werd te Doornik gemaakt onmiddellijk na
de feiten, wat de waarde verhoogt.
Begrafenissen van pestlijders
moesten aanstonds na het overlijden gebeuren, wat ordeloosheid bewerkstelligde.
Daarom wikkelde men de lijken soms eenvoudig in doeken. De doodskisten op de
schouders getorst, zijn die van kinderen. Niemand blijkt zich tegen de plaag te
beschermen, hoewel de personen met een volledige kap 5 van de 15, waaronder 3
vrouwen, namen toch schijnbaar enige voorzorg.(?).[1]
Vooral priester en religieuzen, die de biecht hoorden van de stervenden en hen
de laatste sacramenten toedienden, stierven in grote getale.[2]
[1] A.
d'Haenens, “De pest van 1349” in de Bibliocasette 1 "Dagelijks leven"
nr. 40, uitgegeven door Artis-Historia
[2]
Gilles Li Muisis, “Kroniek over het jaar 1349”.
De PEST
Men spreekt van de zwarte pest of builenpest
De pestbacil, die het afsterven van cellen veroorzaakt, werd slechts in 1894 door Yercin ontdekt; de oorzaken van deze ziekte werden pas veel later gevonden en beschreven.
De ziekte kon overgebracht worden ofwel door het speeksel, bij spreken of hoesten, dus via de longen, ofwel door een vlooienbeet waardoor een pestbuil ontstond. Dan verscheen er een zwarte vlek op de besmette plaats of ontstonden builen in de liesstreek en onder de oksels.(A. d'Haenens, De pest van 1349, in de Bibliocasette 1 "Dagelijks leven" nr. 40, uitgegeven door Artis-Historia)
BESCHOUWING
Geen enkele gesel maakte meer indruk dan een pestepidemie. De schrik dreef hen ertoe om lange tijd alle vormen van besmettelijke ziekten met een gemeenschappelijke naam pest te benoemen.
Men zag er de hand van God in voor het zondige gedrag van de bevolking waarop nu de verdiende straf volgde. Inkeer en boetedoening werden een vanzelfsprekende therapie. Dit leidde in een aantal gevallen tot extreme vormen van massapsychose (zie het optreden van flagellanten of geselaars). Massaal kwamen groepen penitenten de straat op en trokken in stoet, zingend, dansend, zichzelf geselend door stad en platteland.
Daarnaast werden officiële bedevaarten en pestmissen ingericht om de gesel te bannen.
Beetje bij beetje begon men rationeler te denken door bijvoorbeeld de aanstelling van pestmeesters voor de verzorging en/of voor de evacuatie van zieken en overledenen.
Vanaf de late middeleeuwen werden ook bepaalde voorzorgsmaatregelen getroffen, hetzij in de vorm van verplicht quarantaine of door de besmette straten en wijken zo goed mogelijk af te sluiten..
Belangrijk was verder het waarschuwen van de gemeenschap voor eventueel besmettingsgevaar en waarbij dan de slechte tijdingen "uutghetrommelt (werden) opde houcken van de straeten".
PREVENTIE
De Nijmeegse arts Ysbrand van Diemerbroeck deelde de mening dat tabaksrook een effectieve preventie tegen de pest was en beweerde dat hij de epidemie van 1635-36 had overleefd door urenlang een pijp in zijn mond te houden, na het ontbijt twee of drie pijpen te roken, na het middagmaal nog eens drie pijpen, en in de nabijheid van de besmette lijken altijd.(2, blz. 204)
BRON
M. Boone, H. Gaus, P. Scholliers en C. Vandenbroecke, "Dagelijks leven, sociaal-culturele omstandigheden vroeger en nu", Uitgeverij Baart, Deurne/Ommen, 1982. (1)
M. Brans, "Beknopte Cultuurgeschiedenis van het Vlaamse Volk", A. Manteau, Brussel, 1948. (3)
Simon Schama, "Overvloed en Onbehagen, de Nederlandse cultuur in de Gouden Eeuw", Contact, Amsterdam, 1988.(2)
Charles Singer, Zwarte Dood en andere Plagen,(deel 122) in: „Nieuwe geïllustreerde Wereldgeschiedenis” dl. V, Seyffardts Boek – en muziekhandel, Amsterdam, 1930,. (4)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten