 | |
| Gravure uit : Jan Palfijn, Description anatomique de parties de la femme ..., 28 april 1703. in: Venator & Hanstein KG, Buch- und Graphikauktionen, 27.03.2009, Köln, p.84. |
Of moeten we dit zien als één van de gravures van de "verkeerde wereld".
Ik las onlangs een tekst van W.L. Braekman: "Litaniën voor meisje, trouwlustig maar niet gevraagd.", in: Oost-Vlaamse Zanten, jg. 74, 1999 /2, p.145 e.v.
Het gaat hier om een neplitanie opgetekend door Chatrina Jacoba Smit (Brugge) in de 18de eeuw.
Het manuscript bevindt zich in de universiteitsbibliotheek van Gent.
Het is een berijmde tekst gegoten in de vorm van een kerkelijke litanie.
Het blijkt de smeekbede van een trouwlustig meisje dat op zoek is naar een passende echtgenoot en zij vraagt daarbij de hulp van God en de heiligen.
LITANIE
voor een jonge maegt
die niet en trauwt
doordien sij niet en wort gevraght.
Man, ontfermt(1) mij,
Jongeman, ontfermt mij,
Man, hoort mij,
Jongeman, verhoort mij,
Sinte Adriaen(2), wilt mij bijstaan.
Sinte Baudewijn(3), wilt mij gedachtig zijn,
Sinte Elisabeth, verhoort mijn gebed,
Sinte Jan, geef mij dog(4) een goede man,
Sint David, helpt mij aen 't veldt(5)
dat hij heeft veel geldt,
Sinte Ignatie(6), dat heeft veel gratie,
Sinte Vincent, dat hij is schoon en jent(7),
Sint Marcoen en verleent mij geen capoen(8),
Sinte Geeraert, ja geenen sonder baert(9),
Sinte Job, geenen met een qua(10) knoop of kop,
Sinte Laurens(11), geeft mijnen wensch,
Sint-Laurentius- buiten-de-Muren, een van de zeven grote basilieken van Rome.Sinte Nicolais, geeft mij wat fraijs,
Sinte Reumont(12), sent mij hem terstont,(13)
Sinte Bonaventura, al waert op dese ure, (14)
Sinte Clement, al waert op 't moment,
Sinte Lieven, wilt mij gerieven,
Sinte Catharin, helpt mij uit de pijn,
dat ick haest getrauwt mag syn.(15)
Sinte Juliaen, siet mij gereet staen,
het sou overvloedig wel gaen.
Sinte Jacob met u schelpen,
wilt mij ij uijt die noodt helpen,
Sinte Steven, dan sal ick gerust gaan leven,
Sinte Sebastiaen, of anders moet ick sterven gaen.
Alle Godts lieve vrienden,
Laet mij dog een man vinden,
Van dese en diergelijcke bewaert mij Heere,
van eenen deugniet,
van een vrauwslaeger,
van een dronckaert,
van eenen niemands vrient,
van een sweirder en vloeker,
van eenen onkuskerijck(16),
van eenen gieregaert,
van eenen mismaekten,
van eenen overspelder,
Lam, voor mij geschickt,
Lam, voor mij verkooren,
Lam, voor mij geboren,
En laet toch geen tijdt verloren...
Heere, hoort mij,
Heere peyst op mij!
GEBEDT
Mijn lieve vrienden wilt voor mij bidde, dat mijn versoek door uwe voorspraeke aan Cupido aengenaem is,
opdat ick dog hierdoor soude aen een man geraeken, den selcken ickgeheel geirn soude hebben om van den selven te genieten alle contentement, om alsoo in peijs te gaan leven en tegen Venus niet meer te vechten, op hetwelck ick mijn devoir(17) sal doen om daar alle middelen daeraan te geraeken, hoe eer hoe liever, met alle haesten die te hebben, want liever op 't moment als bin een ure(18), en deselven sien vastelijck te behouden voor alle dagen mijns leven.
AMEN
Het lijkt mij zeker iets voor de esbattementen van een rederijkerskamer en het heeft duidelijk z'n plaats in de sfeer van de omgekeerde wereld, een gegeven dat toen in de belangstelling was.
1. ontfermen: uit de nood helpen.
2. sint Adriaan: verwijst naar het gezegde: "intreden in het klooster van St.-Adriaan; waar twee paar schoenen onder hetzelfde bedde staan". Het kan niet beeldrijker gezegd worden.
3.`Boudewijn` is een voornaam die afkomstig is uit het Germaans en betekent stoutmoedige (boud) vriend (win). Andere vormen zijn Baldwin, Bauduin of Bouwe. Beroemde naamdragers: Graven van Vlaanderen: Graven van Henegouwen: Graven van Namen: Keizers van Constantinopel: Koningen van Jeruzalem, ...
4. dog: toch.
5. Het gaat hier over David en Goliath. David overwon op het slagveld.
6. Ignatius van Loyola, de stichter van de Jezuïetenorde.
7. jent: mooi, bevallig.
8. capoen: gesneden haan.
9. het moet er één zijn met baard, een mannelijk kenmerk
10. qua: kwade, iem. wiens geest in een knoop ligt.
11.Laurens of Laurentius, wiens feest gevierd wordt op 10 augustus. Hij was diaken te Rome waar hij in 258 A.D. onder keizer Valerianus gemarteld werd.Bij zijn gevangenneming eiste men van hem dat hij het vermogen van de kerk dat hij beheerde zou uitleveren. Hij toonde daarop aan de rechter de armen en de zieken voor wie hij zorgde en zei: " Ziedaar de schatten van de kerk." Hij werd eerst gegeseld, vervolgens met gloeiende ijzers gepijnigd en tenslotte op een rooster met vuur gelegd.
(12) Raymond
(13) een geliefde.
(14) feitelijk loopt de tekst hier door en kan men evengoed de heiligen weglaten.
(15) Op 25 november de feestdag van de heilige Catharina kregen de meisjes die 25 jaar werden een 'katrienhoed' op.
(16) onkuskerijck: rijk aan onkuisheid, iem. die het niet zo nauw neemt met de huwelijkstrouw of niet rijk aan kussen.
(17) devoir: ze zal haar best doen .
(18) liever nu dan binnen een uur.
Referentie:
W.L. Braekman, " Litaniën voor meisje, trouwlustig, maar niet gevraagd", in: Oost-Vlaamse Zanten, tijdschrift voor volkscultuur in Vlaanderen, jg. 74, nr.2, 1999, p.14.
Mijn verzameling over "Heiligen".
Verdam, Middelnederlands Handwoordenboek, 1911(?).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten