"Het mannetje in de maan" sprookje ... volle maan* * *

Egbert Miske, "Mannetje in de maan", in: "Nederlandse Sprookjes", van Tjaard W.R. de Haan,  in Het Spectrum", 1980, 4de dr., p.119.

Tijdens de eerste heel warme dagen van juli 2015 zagen we een heldere volle maan aan het firmament .
Dit leek mij het ogenblik om dat sprookje dat door de ruimtevaart doorprikt werd terug in de belangstelling te brengen. Bewonder de prachtige tekening van Miske Egbert. De cirkel is de maan.

 HET MANNETJE IN DE MAAN
(versie Eemland)

In Vlaanderen: " 't Manneke uit de Mane"

"Vroeger hoorde je er wel van. Maar nu we naar de maan vliegen, is dat oude allemaal vergeten.Maar ik weet nog best, dat mijn moeder ons vertelde van 'het mannetje in de maan'.

Er was hier op Soest, jaren geleden, een gezin dat elke dag een heleboel hout nodig had voor de haard, want daar moest op gekookt en gestookt worden. Haast elke dag moesten er in het bos, waar ze dicht bijwoonden, hout en 'sparrenotten' gesprokkeld worden. Het gebeurde wel dat er niet genoeg was en dat er ook op zondag hout gehaald moest worden. Eén van de jongens ( ze hadden daar nogal wat kinders) moest dat doen iedere keer - ze hadden allemaal in dat huishouden zo hun speciale taak.

 Geregeld bracht hij te weinig hout mee naar huis. zijn vader en moeder mopperden natuurlijk, als hij met zo'n beetje thuis kwam en hij dan op zondag er weer op uit moest. Want werken op zondag is een schande voor God en de mensen. Maar hij trok er zich niets van aan; het werd zelfs steeds erger en er was op den duur geen zondag of hij moest er  op uit. Zijn ouders waren het zo zat geworden, dat 'schumen' en zwerven op zondag, dat ze er op het laatste niets meer van zeiden. Er was toch  niets met die jongen te beginnen. Maar het zou verkeerd aflopen, hij zou het zelf ondervinden.

 Op een zondag, even voor Kerstmis,trok hij er weer eens op uit om hout en 'sparrenotten' op te doen. Maar hij is nooit meer thuisgekomen. Hij was weg en bleef weg. Ze zeggen dat hij in het bos een oude man tegengekwam, die hem voor het laatst nog eens dringend waarschuwde: 'Je mag niet sprokkelen op zondag en stelen is helemaal uit den boze!'  Maar de jongen had de oude man een grote mond gegeven, en daarom is hij gestraft, want die oude man was niemand anders dan Onze-Lieve-Heer in eigen persoon!

 's Avonds zagen zijn ouders hem bij heldere maan in de maan zitten, met een bundel hout op zijn nek. En aan zijn voeten de hond. Want die was ook meegegaan naar het bos en hij is net zo min teruggekeerd als zijn baasje. Ze moeten daar voor eeuwig blijven zitten, zolang de wereld draait."

Tjaard W.R. de Haan, Nederlandse Volkssprookjes, Het Spectrum, Utrecht/ Antwerpen, 4de druk, 1980, p.119.

In: Nederlandse Volksverhalen van Jozef Cohen, s.d., vonden we p.150 een gelijkende versie onder nr. 14. "Heiligschennis"

Het manneke bij de maan te Diksmuide. Foto: eigendom H.F.E. Vermeir

Grote Markt z.nr. Standbeeld " 't Manneke uit de Mane". Dit standbeeld verwijst naar de volksalmanak die onder deze naam vanaf 1881 werd uitgegeven door "De Swighende Eede" (1880), een geheim genootschap van West-Vlaamse flaminganten onder de bezielende stuwing van Hugo Verriest. Priester Alfons Van Hee was van bij de oprichting tot aan zijn overlijden in 1903 hoofdredacteur van deze almanak. 

Verhuld beeldhouwwerk van 1978 n.o.v. beeldhouwer Adhemar Vandroemme (Ieper) op een sokkel met opschrift: "1881 ALFONS VAN HEE EN DE SWIGHENDE EEDE 1881". Voorstelling van een ventje dat in de maansikkel de almanak leest.

MOONS W., Van IJzer tot polder, Leuven, 1995, p. 52.

DALLE G., Gids voor Veurne Ambacht, Antwerpen, 1981, p. 234.

https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/78005

Duiding:

Samenstelling van 3 volksmondnotities door E. Heuers in Neerlands Volksleven , jrg. 26, nr. 1 (1976).
Vele lezingen vermeldt Sinninges Katalog, nr. 8 van de rubriek 'Ursprungsagen'. Zie ook. ter Laan, Folklore in de Nederlandse overleveringen, Amsterdam 1949, blz. 139-149, Karel M. de Lille te Ieper (België) heeft er in 1973 een hele studie aan gewijd ('De legende van 't Manneke uit de Maan in Vlaanderen).
 Een passage uit de bijbel (Numeri XV, vers 32-36) mag aanleiding gegeven hebben tot het verhaal, al lezen wij daar nog niet van een verbanning naar de maan. Wel gaat het over een zondagse houtsprokkelaar, die voor straf wordt gestenigd. als 'De man met de takkebos' berijmd door B.W.A.E.  Sloet  tot Oldhuis (Neerlands Volksleven,  XIII, ble. 375-377)

Bron:

Tjaard W.R. de Haan, o.c., p.119.