 |
| https://geensteekjelos.wordpress.com/2014/10/16/pannenkoeken-van-boekweit-en-havermout/ |
De oorsprong:
Het is een gekerstend Romeins vuurfeest ter ere van Perserpina en Ceres, door paus Gelasius in 494 als een huldedag ter ere van Maria. Op die dag viert de Kerk Maria's reiniging en de opdracht van Kristus in de tempel.(2)(p.127)
Exact 40 dagen na Kerstmis.
De naam:
De benaming Lichtmis, vindt zijn oorsprong in het gebruik van het wijden van kaarsen en een kaarskensprocessie, voor de mis. In sommige talen verwijst de naam van het feest rechtstreeks naar kaarsen. zo bijvoorbeeld in het Frans "Chandeleur". Dit kaarsenaspect vertoont sterke verwantschap met de heidense lichtfeesten. Begin februari beginnen de dagen voelbaar te lengen, de natuur probeert de winter achter zich te laten. Bijkomende reden om het feest van het licht te vieren.(3)
De betekenis (Volkskundig):
Men herdenkt dan enerzijds de opdracht of presentatie van Jezus in de tempel, waarbij Jezus - zoals alle joodse jongetjes - wordt opgedragen aan God. Anderzijds wordt ook het zuiveringsoffer dat Maria volgens de joodse wet 40 dagen na de geboorte moest brengen herdacht.
Vandaar ook de Latijnse naam: Purificatio Mariae. In het oude Israël mochten vrouwen een periode na de zwangerschap niet deelnemen aan het openbare leven. Eerst moesten ze zich laten reinigen in de tempel. Had de moeder een jongen ter wereld gebracht dan gebeurde de reiniging na 40 dagen; bij de geboorte van een meisje na 80 dagen.
Zich zuiveren kon door een duif en een lam te offeren. Voor de armen volstonden twee duiven. In sommige Oosterse kerken met de Juliaanse kalender is er een verschuiving van 13 dagen. Daar viert men Lichtmis op 15.02..(3)
Volkskundige gebruiken:
De gewijde kaarsen bezitten geneeskundige kracht. Op sommige plaatsen in ons land liet men enkele druppels was tussen het zaaigoed vallen.
Ze werden ook gebruikt als iem. berecht werd, bij een dode liet men enkele druppels in de kist vallen.
Als het donderde stak men een kaars aan en wie een nieuw huis betrok, liet vooraf een paar druppels aan de vier hoeken neerdruppelen.
De boeren gingen met de lichtmiskaars rond in de stallen om hun vee tegen ziekte te vrijwaren.(2)(p.127)
Dag dat de boerenknechten werden aangenomen en afgedankt...
Sommige bronnen vermelden dat met Lichtmis het buitenwerk op de boerderij beetje bij beetje begon. Enkele eeuwen geleden dienden van dan af de nieuwe knechten zich aan bij de hereboer. Dit werd gevierd met pannekoeken.(3)
Weerkunde:
Als met Lichtmis de zon door de kaars (of het misboek) schijnt,
dan is de winter zes weken verlengd.(p.1)(p.101)
Geeft Lichtmis klaverblad,
Pasen dekt met sneeuw het pad. (1)(p.102)
Lichtmis klaar en hel,
Zo is de boer een arme gezel.
Lichtmis duister en donker,
Zo is de boer een jonker. (2)(p.131)
Februari is de maand van de gezellige bijeenkomsten. Het bakken van pannekoeken is aan de orde. O.LVrouw-Lichtmis en Vastenavond zijn daarvoor aangewezen dagen; daarom wordt deze maand ook pannekoekenmaand genoemd. Naam en gebruik zijn waarschijnlijk afkomstig van de oude Saksers.(1)(p.59)
Deze pannekoeken zouden een "survival" van de ronde offerkoeken van de Germanen kunnen zijn, dar die een belangrijk onderdeel van hun godsdienstige ritus waren.(1)(p.95) Anderen verwijzen naar de ronde vorm van de zon.(3)
Een volkswijsheid zegt: "wie met Lichtmis pannekoeken eet..." een voorspoedig jaar tegemoet gaat.(3)
Vroeger moest men eerst een pannekoek bakken terwijl men een goudstuk in de hand hield, opdat men het ganse jaar geld zou hebben. Wanneer die eerste gebakken was, gooide men hem boven op het buffet en men verbrandde die, welke er het gans jaar op lag.(2)(p.128)
Lichtmis noemde men ook "O.L.V.-SCHUD-DE-DE-PAN".
Het smulgebeuren leidde tot het volgende gezegde:
Daar is geen wijveke zo rijk of zo arm,
Of ze maakt met Lichtmis haar panneke warm. (2)(p.131)
Pannekoeken eten op zondag 7 februari 2016 te Lint
Op die datum stelt de Heemkundige Kring "Eugeen Goeyvaerts" van Lint haar orangerie "Den Aker", in het gemeentepark van Lint, open van 13 tot 18 uur om lekkere Lichtmispannekoeken te eten.
op 2 februari 2017 te Beerzel, in "Ter Speelbergen", de vroegere woonst van de Heemkundige Jozef Weyns, nu de bureausite van Kempens Landschap.
Dag van:
de Leuvenisten en van de kaarsgieters.(1)(p.94)
De Katholieke Universiteit Leuven, onder bescherming van O.L.V. Sedes Sapientes (Zetel van Wijsheid), viert die dag het feest van haar patrones. Na de pontifikatie van de de H. Mis gebeurt er ieder jaar een academische zitting, waarbij diploma's aan nieuwe ere-doctors en epitoga's worden gegeven. (2)(p.129)
De epitoga symboliseert de universitaire graad (de kandidaturen en de licenties).
Verwijzing:
Adolf ULENS, "De Tijd in de Folklore", Brecht, 1931. (1)
André VER ELST, "Folkloristische Tijdspiegel voor België", Brussel, s.d. (2)
Lint Heemkundige Kring, "Pannekoeken brengen geluk... op naar Lint", in: het klokje, nr.3,20.01.2016. (3)
