*** "De Goede Week" in beeld / "La Semaine Saint" / "The Holy Week"

Voor Paasdag zelf  vind je in deze blog een uitgebreide nota, zoek hier rechts.
Klik hiernaast het jaartal 2011 aan,
daarna klikken op de maand april
en op dag 11 zie staan "Pasen: Cultuurverschijnsel".

De GOEDE WEEK

Illustratie bij de "Goede Week" in het Romeins Missaal van P.J. WINDEY, . (2)(p.395)

Op de prent de palm waarmee Jezus in Jeruzalem werd ontvangen. De symbolen van het koningschap van David: wereldbol met kruis , zwaard, scepter en kroon.


Week waarin de Rooms Katholieke Kerk het lijden van Christus herdenkt.
Men noemt die periode in de volksmond de "Goede Week", "Heilige Week", "Hoge Week", "Pijnweek en "Stille Week".

De Brugse kantwerksters benoemden in hun gezang op Palmzondag al die dagen van de week.

Palme-palmezondag,
de maandag slaan ik me kalf,
de dinsdag deel ik het half,
de woensdag schort men de klokke,
de donderdag is het zoppedoppe,
de vrijdag, zo kruipt men,
de zaterdag klopt men de vasten uit! (1)(p.48)

Guido Gezelle nam er nota van.

De maandag wordt het kalf verbrand. Gedood  om het einde van de winter te vieren. Zie bij maandag.
De dinsdag wordt de helft ervan verkocht?
De woensdag: hier speelt het woord opschorten, schorten: in de betekenis van ophouden, verdagen, uitstellen. De klokken houden op te luiden.
De donderdag dopt men het brood in de koffie, de soep?
De vrijdag verwijst men naar het lijden van Christus.
De zaterdag eindigt de vasten.

Weerrijmpje

Wat gedurende de "Goede Week" gezaaid wordt, brengt vruchten mee.

MAANDAG

Illustratie bij de "Goede Week" in het Romeins Missaal van P.J. WINDEY, . (2)(p.425)

In het huis van de beste vrienden van Jezus  begint het verraad van Judas (voor 30 zilverlingen) die Christus zijn "vriend" noemt.

Deze dag wordt "Kalfsdag" of "Kalfsmaandag" genoemd, want wie laatst op school kwam, werd een kalf geheten en hij/zij  kreeg dan enkele slagen met een vod, die ook de naam van "kalf" had. Het slaan was eerder een symbolische daad om tegen onheil te beschutten. Met stroo bootste men soms een kalf na, dat in brand gestoken, aan het einde van de winter moest doen denken. (2)(p.53)


DINSDAG

Illustratie bij de "Goede Week" in het Romeins Missaal van P.J. WINDEY, . (2)(p.430)

Op de tekening zien we de harp van David, een verwijzing naar de afstamming van Christus en een leeuw een verwijzing naar zijn koninklijke waardigheid (van Christus). Ook de levensboom die vervormd in een kruis.

WOENSDAG

Illustratie bij de "Goede Week" in het Romeins Missaal van P.J. WINDEY, . (2)(p.444)

Op de prent zien we het kruis van Christus, de stier voor het evangelie van Lucas dat die dag gelezen wordt, en de wijnpers voor het lijden en het lam dat zal geslachtofferd worden..

De woensdag van de "Goede Week" noemde men "Schorteldag" (= schorten) of "Schortelwoensdag".
Op die dag werden de klokkentouwen of klokzelen opgehaald , ten teken dat het klokgelui was opgeheven.
Te Passendale (West-Vlaanderen) zei men van "Schortelwoensdag": men schurst de rokken en de klokken, want de spinnewielen werden er, omdat de winter voorbij was, aan de kant gezet.

Tegenwoordig heeft de schorsing plaats  na het Gloria in exelsis van de mis van "Witten Donderdag". De klokken worden niet meer geluid  tot aan aan de mis van zaterdag.

Bijgeloof :

Men mag niet spinnen op Schorseldag,
 omdat Ons Heer met koorde gebonden lag.


De HEILIGE DRIE DAGEN

Illustratie bij de "Goede Week" in het Romeins Missaal van P.J. WINDEY, . (2)(p.462)

De afbeelding laat ons de pelikaan (Christus) zien die zijn jongen voedt met zijn bloed. Daarnaast de vis (Christus) met de vermenigvuldiging van de broden en de wijnpers (ook symbool van Christus).

De dagen van het "Heilig tridium" werden anders ingedeeld in de eerste Kristen eeuwen.
De dag duurde van zonsopgang  tot zonsondergang en daardoor was de lijdensdag van de Heer  tevens die van zijn afscheidsmaal en zijn kruisdood; de sabbat(zaterdag) was de dag  waarop hij  in zijn graf rustte; de eerste dag van de nieuwe week werd de dag van de verrijzenis.

WITTE DONDERDAG

Dirk BOUTS(Haarlem 1415 - Leuven 1475), Laatste Avondmaal, retabel, St.-Pieterskerk, Leuven,  1468. (4)

Het "Laatste Avondmaal" werd gevierd in 33 na Chr. op donderdagavond in Jeruzalem volgens onze huidige tijdsaanduiding.

De benaming "Witte Donderdag" is oud. Het betekent "Blijde of Heilige Donderdag".
"Wit" komt voor in allerlei uitdrukkingen, die een gunstige gezindheid, een opgeruimde stemming te kennen geeft.
Een wit voetje bij iemand hebben; bij iemand goed staan, overkomen.
"Witte Donderag" betekent dan "Gelukkige, blijde donderdag" e is dus hetzelfde als de laat-middeleeuwse  "Goede Donderdag (bona feria quinta)", en hangt samen  met de algemene benaming  van de "Goede Week"."Goede" betekent daar  "Heilige" Week en aldus ook "Heilige Donderdag".

"Heilige Donderdag"  wordt ook gebruikt door Fransen en Italianen.
"Groene Donderdag" is voor de Duitsers. Dat groen, zou evenals het wit verwijzen naar gelukkig, blij.
De Groenen (cirides) waren de boetelingen, die op deze dag kwijtschelding van hun misdrijven en kerkelijke straffen verkregen.
Groen betekent hier "die vrij van zonden is".
Maundy Thursday, voor de Engelsen, dit is de donderdag van het Mandatum of van de Voetwassing.
In de liturgische boek heet deze dag: "Donderdag van het Laatste Avondmaal".(3)(p.550)

GOEDE VRIJDAG 

De dag van de kruisdood van Jezus.

In de Romeinse liturgie heet deze dag Feria sexta in Parascere: Vrijdag van Parascere, of kortweg: Parascere, Voorbereidingsdag. Deze Griekse benaming zinspeelt op de voorbereidingen die de Joden maakten op de vooravond  van de Sabbatdag. De Grieken  noemen iedere vrijdag van het jaar Parascere, terwijl de Latijnen deze naam voorbehouden  voor Goede Vrijdag, welke door de Grieken  Grote Parascere  genoemd wordt.
De Duitse benaming is  Karfreitag, klaag- of rouw-vrijdag..
De Deense benaming is Lange Vrijdag.
De schrijvers van de IIde en IIIde eeuw noemden  die dag Pascha, omdat daarop ons ware Paaaslam, Christus werd geslacht. Vanaf de Vde en VIde eeuw wordt Pascha gebruikt voor de dag van de Verrijzenis, Pasen.(3)(p.592)

Friederich MÜLLER (Kreuznach 1749- 1825 Rome), De Geseling van Christus, gravure, s.d. (5)(p.94)    

Op deze dag hebben in de kerken St.-Catharina (Katelijne) en Onze-Lieve-Vrouw (OLVW) te St.-Katelijne-Waver de volgende diensten plaats:
om 14u30: Kruisweg in Waver en Katelijne
om 20uur in OLV-WAVER: plechtige avonddienst van Jezus' lijden en dood
"De priester, diaken en dienaren werpen zich plat ter aarde. Het lijdensverhaal van Jezus wordt in verschillende rollen helemaal voorgedragen en uitgebeeld. Kinderen en het Sint-Catharinakoor zingen passende liederen. Mensen vereren Jezus' kruis en leggen er een bloem bij. dit alles zal een diepe indruk op ons maken. Wij zullen stil worden bij de herdenking van Jezus' lijden en dood."

Gezegde

"Van Pontius naar Pilatus gestuurd worden": Pontius Pilatus, prefect van Judea.
Iemand van hier naar daar sturen om hem/haar te vernederen of van het kastje naar de muur sturen. Men sleurde Jezus over en weer van Annas(vroegere hogepriester) naar Caïaphas(regerende hogepriester), van Pilatus  naar Herodes(koning van de Joden) en terug naar Pontius Pilatus. Men had Jezus zelfs het witte kleed van de zinlozen aangetrokken.

Hij was Pilatus van 26 - 36 na Chr. de 5e praefectus civitatum van Judea (de praefectus Iudaeae).

Friederich MÜLLER (Kreuznach 1749- 1825 Rome), De Kruisiging van Christus, gravure, s.d. (5)(p.97)  

Christus gekruisigd, beweend door Maria en Johannes.

STILLE ZATERDAG

Doopsel op Paasdag of -nacht. in: Missel Quotidien et Vesperal, Gaspar LEFEBURE, abdij Zevenkerken, Brugge, 1930. (7)()p.705.

In de vieringen van de kerk in de vooravond (nu), vroeger als Paaswake
komen de volgende elementen aan bod:
de Lichtviering: wijding van het nieuwe vuur
de Paaskaars
de profetieën
de wijding van de doopvont


     Tot in de IXde eeuw werd de Paaskaars ontstoken met het licht, dat men op Goede Vrijdag brandend had weggeborgen en dat in de Paasnacht als teken van de Verrijzenis tevoorschijn werd gehaald.
     Bij de Kelten en de Franken sloeg men het nieuwe vuur uit een rotssteen, zinnebeeld van Christus, naar het woord van Petrus: Petra erat Christus - De rots was Christus. Dit gebruik werd door Rome in de IXde eeuw overgenomen. In Duitsland en Cluny (Frankrijk) werd de Paaskaars nog met een brandglas ontstoken. Dit was ook een zinnebeeld van Christus., die de Zon der gerechtigheid (Sol justitiae) is,
     Bij de wijding van het vuur behoort ook de wijding van de wierookkorrels die in dit geval bestemd zijn, niet om verbrand maar om in de Paaskaars bevestigd te worden, evenals, het vuur bestemd is, om er de Paaskaars mede te ontsteken. De diaken steekt de vijf wierookkorrels in de vorm van een kruis in de paaskaars. Het aansteken  van de paaskaars door de diaken wordt gezien als het ogenblik van de Verrijzenis. Van dan is de gewijde kaars het zinnebeeld van de verrezen Christus, het licht van de wereld.


PASEN 

Jos SPEYBROUCK, Verrijzenis van Christus, tekst Guido Gezelle, Missaal van de abdij van Affligem, (3)

Voor Paasdag zelf  vind je in deze blog een uitgebreide nota, zoek hier rechts.
Klik hiernaast het jaartal 2011 aan,
daarna klikken op de maand april
en op dag 11 zie staan "Pasen: Cultuurverschijnsel".

Bronnen

Gaspar LEFEBURE, Missel Quotidien et Vesperal,  abdij Zevenkerken, Brugge, 1930.(7)
Gust MÜLLER, Van Nieuwjaarsochtend tot Oudejaarsavond, Goede Pers, Averbode, s.d.(5)
André VER ELST, Folkloristische Tijdspiegel voor België, Brussel, s.d.. (1)
P.J. WINDEY, S.J., Romeins MISSAAL, Proost, Turnhout, 1947. (2)

Het Volksmisboek en Vesperale, abdij Affligem, 1927, met tekeningen van Jos SPEYBROUCK.(3)

Kunst-und Buchauktionen, Galerie Gerda Bassenge, Berlin, 30.11.2001. (5)

http://users.telenet.be/joosdr/bouts1b.JPG  (4)