Christiaan II van Denemarken (°1481 - + 1559)
 |
| Christiaan I I van Denemarken, 1515 door Michel Sittow |
Over bovenstaande figuur lazen we van de hand van Marcel LAMBIN een beklijvend verhaal in "Gazet van Antwerpen Gazet van Mechelen", 23/24 juni 1973, p.33. Op basis van die gegevens brengen we een reconstructie.
Christiaan II was in 1513 tot koning gekroond van Denemarken, Zweden en Noorwegen. [Er is een mondelinge bron die het volgende zegt: "Ik heb altijd gelezen dat Christiaan II op dezelfde dag, 11 juli 1514, in Kopenhagen tot koning werd gekroond en ook huwde (met procuratie). Hij was in Kopenhagen en zijn vrouw was in Brussel."(J.V.)]
Hij huwde op 11 juli 1514, met de zus van keizer Karel door zijn huwelijk met de 13-jarige Isabella van Habsburg, waarvan de naam gewijzigd werd in Elisabeth.
Hij kwam in conflict met de adel door zijn centralisatiepolitiek , zodat die op een mislukking eindigde. Bovendien was er ergernis ontstaan doordat twee vrouwen al te grote invloed kregen op zijn regeringsbeleid.
 |
| Isabella van Habsburg, de vrouw van Christiaan II. |
Hij kon enige vergelijking doorstaan met Hendrik VIIIste daar hij zeer begaafd was maar wreedheid was hem ook eigen. Hij richtte het "Stockholmer bloedbad" aan onder edelen en prelaten, bloedbad dat niet moest onderdoen voor de Sint-Bartholomeusnacht te Parijs.
DUVEKE
Toen hij nog als erfprins en onderkoning te Bergen (Noorwegen) resideerde, was hij smoorverliefd geraakt op de dochter van een daar gevestigde Hollandse herbergierster, Sigbrit Willems. De knappe meid, die naar de poëtische naam Duveke (duifje) luisterde, werd kort daarop zijn minnares.
Toen hij tot koning werd gekroond, vergezelden zij en haar moeder hem naar Denemarken en nam hij ze in zijn hofhouding op.
Het huwelijk van de 34-jarige Christiaan met het zachtzinnige zusje van de latere keizer Karel maakte geen einde aan de verhouding; al werd hem vaak de les gelezen door zijn zwager. Zonder enig succes want die was zelf een virtuoos in het dartele leven van het minnen.
Hij liet voor Sigbrit een hele hofhouding uit de Nederlanden overkomen, maar ook 28 boerengezinnen uit Noord- Holland, die het eiland Amagar nabij Kopenhagen toegewezen kregen om Sigbrit en haar dochter boter, kaas en groenten naar hun smaak te kunnen bezorgen. Nog steeds zijn op het eiland sporen van deze Nederlandse/Brabantse nederzetting.
De moeder van Duveke was waarschijnlijk iemand uit een voornaam Hollands koopmansgeslacht. Waarschijnlijk werden zij uitgewezen. De zakenvrouw in de moeder spon garen uit de verhouding van Sigbrit met de koning. Sigbrit werd zijn voornaamste raadgeefster en zij kreeg het beheer van de tolgelden op de Sont, de goudader van Denemarken. Zij kreeg na enige tijd het hele financieel beheer van het rijk onder controle. De machtigen moesten voor haar buigen en zonnen op wraak.
Duveke stierf in geheimzinnige omstandigheden, na het eten van kersen. Haar moeder beschuldigde de adel en de beschuldigde edelman bekocht het met zijn leven. Maximiliaan I zou de opdrachtgever geweest zijn van de moord.
Het verzet van de Deense adel o.l.v. Gustaaf Wasa joeg de koning weg in ballingschap.
In april 1523 ging hij als banneling scheep op de "Leeuw, geëscorteerd door 19 vaartuigen en vaarde naar de Nederlanden. Op 1 mei legde de koninklijke vloot aan te Veere (Zeeland). De vorst was in gezelschap van de koningin en hun drie kinderen, een klein gevolg en een lijfwacht van 50 hellebaardiers.
Bij het vertrek van het schip hoorde Sigbrit Willems tot de lading. Zo ontkwam de "toverkol met de venijnige tong die de koning behekst had" - aan haar vijanden.
Flash Back: ZIJN BEZOEK AAN DE NEDERLANDEN (1521)
De koning verbleef al maandenlang in de Nederlanden in 1521 toen hij met waardigheid ontvangen werd door keizer Karel en Margareta van Oostenrijk en hun gevolg bij de eerste steenlegging van het nieuwe zijkoor, aan de zuidzijde van de O.L.Vrouwkerk van Antwerpen.
 |
| Margaretha van Oostenrijk door Barend van Orley.(1518 - 1527, hofschilder) Zij wees de koning op zijn plichten.(Bron: zie hier boven) |
Hij bezocht de voornaamste steden, op zoek naar medewerkers onder de kapitaalkrachtige, ondernemende burgerij en wist heel wat Vlaamse ambachtslui te strikken. Toen leerde hij waarschijnlijk Sigbrit Willems kennen.
Het initiële opzet was de regeling van de uitbetaling van de aanzienlijke bruidsschat, die de keizer zijn zuster had toegekend en die voor een aanzienlijk bedrag door de Brabantse steden werd gewaarborgd.
ZIJN VERBLIJF IN DE NEDERLANDEN (1524-1530)
Zijn ontvangst in de Nederlanden was deze keer zonder praal.
Hij verbleef korte tijd te Antwerpen, waarna hij naar Duitsland trok om er gedurende enkele maanden zijn belangen te verdedigen.
Na heel wat getreuzel wees de landvoogdes Margaretha van Oostenrijk, de tante van keizer Karel, Lier als residentie toe. Een ruim gebouw in de schaduw van de Sint-Gummaruskerk, naast het toenmalige kerkhof, werd voor hem gereserveerd. Wat er van overbleef staat bekend als het "Hof van Denemarken". Nu dekenij. Ook is er een Deense straat in de buurt.
 |
| "Hof van Denemarken", nu dekenij. In de zijgevel een gedenksteen die verwijst naar het verblijf van de Deense koning van 1524-1530. |
Zijn jarenlange ballingschap was een rusteloos intrigeren om de macht te heroveren, terwijl hij de spanning afreageerde met spel en vermaak en natuurlijk de jacht. Hij hield er jachthonden en een flinke stal paarden op na. Het geschal van de jachthoorns was toen in de omgeving van Lier een vertrouwd geluid.
Bij de boeren stond hij bekend als de "rode koning" wegens de rode, met bont opgesierde mantel, die hij droeg tijdens de jacht en wandeltochten te paard.
Met spanning volgde Christiaan de evolutie op et politieke schaakbord. Hij correspondeerde druk met de machthebbers van het ogenblik en hield er gezanten op na, die zijn belangen aan de hoven behartigden.
Met spanning volgde Christiaan de evolutie op et politieke schaakbord. Hij correspondeerde druk met de machthebbers van het ogenblik en hield er gezanten op na, die zijn belangen aan de hoven behartigden.
HOE VERLIEP HET VERDER MET SIGBRIT WILLEMS?
De in non/weduwe verklede landvoogdes Margaretha( vader keizer Maximiliaan I en de moeder Maria van Bourgondië) zag in Sigbrit de vleesgeworden duivelin en dat was gevaarlijk in een tijd van rokende brandstapels.
Sigbrit dook onder, eerst in een klooster te Utrecht, daarna in Gelderland, waar ze zich veiliger voelde. De hertog van Gelderland leefde op bestendige oorlogsvoet met keizer Karel. Tenslotte zocht ze haar toevlucht in Duitsland en werd men haar spoor bijster.
HOE VERLIEP HET VERDER MET DE KONINGIN,
Nog geen jaar hield Elisabeth het te Lier uit.
De geneesheren oordeelden dat haar wankele gezondheidstoestand niet bestand was tegen het bruisende hofleven. Ze was uitgeput door vijf opeenvolgende zwangerschappen, en dit op 25-jarige leeftijd.
Kasteel van Zwijnaarde.De abten van de abdij hadden hier wel een prachtig verblijf, gelegen aan de Schelde.Links het dorpje Zwijnaarde.
Na enige aarzeling, zocht zij de afzondering op het kasteel van Zwijnaarde, dat tot het patrimonium van de Gentse Sint-Pietersabdij behoorde en waar ze enkele maanden later overleed, 26 jaar oud (1526). Zij werd in de abdijkerk begraven, waar haar praalgraf zwaar verminkt werd door de beeldenstormers. Het zou er nog steeds zijn. Op het einde van de 19de eeuw werd haar stoffelijk overschot naar Denemarken overgebracht en naast haar echtgenoot bijgezet.
IN DE LIERSE KOLVENIERSGILDE
(verklaring zie onderaan)
Het wapen van Christiaan II van Denemarken, hier uit de verzameling van het Gulden Vlies. In Barcelona (1519) toegetreden tot de ridderorde. https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_ridders_in_de_Orde_van_het_Gulden_Vlies
In de kolveniersgilde was hij een hoogvereerde gast. Hij haalde zelfs eens de oppergaai neer en werd een tweede maal tot koning uitgeroepen... Koning van de kolveniersgilde van Lier. Bij deze gelegenheid vereerde hij de gilde met zijn wapenschild. Tot diep in de 18de eeuw werd het bij feestelijkheden samen met de schilden van andere gildekoningen, op een rode draperie uitgestald. voor de gevel van het kolvenierslokaal.
DE KONINKLIJKE BANNELING , OPPORTUNISME EN PROTESTANTISME
een leven van vallen en opstaan
Zijn onbesuisd optreden zorgde dat hij al snel op een slecht blaadje kwam bij het keizerlijk hof.
Op een bepaald ogenblik werd hij ter verantwoording geroepen door de keizer bij monde van graaf van Hoogstraten, de bisschop van Palermo en Aert van der Goes (de schilder), waarbij gesteld werd dat hij zijn plan om kaperschepen naar de Deense wateren te sturen moest stop zetten, omdat hij op die manier de Nederlandse scheepvaartbelangen in het gedrang bracht.
Op aandringen van Margaretha van Oostenrijk besloot keizer Karel haar de kinderen van Christiaan toe te vertrouwen met als voorwendsel dat deze aan haar hof te Mechelen een geschikter opvoedingsmilieu zouden vinden dan te Lier. In werkelijkheid wensten ze de kinderen te onttrekken aan de invloed van de Lutherse leer aan het hof van hun vader. De vader verzette zich hardnekkig tegen het plan en bracht alles in gereedheid om uit te wijken naar Duitsland., bij de hertog van Brunswijk. Toen ondernam Margaretha een reis naar Lier en wist de koning voor haar plan te winnen.
Vergezeld van enkele hovelingen, namen de koninklijke kinderen hun intrek in het paleis van de landvoogdes, het eerste renaissancegebouw in de Nederlanden en een centrum van Humanisme (nu gerechtshof).
Vermoedelijk schilderde Jan Gossaert (Mabuse), de hofschilder van Margaretha, het paneel met de kinderen, nu in Hampton Court. Of was het Lier?
Jan Gossaert bracht er vroeger een bezoek aan Christiaan.
Van het verblijf weten we dat hij de eerste avond in de afspanning "De Valk" doorbracht, aan de Grote Markt, en zijn avondmaal doorspoelde met 12 potten wijn, zoals bewaard gebleven in een rekening.
Tot de sterren van het hof van Christiaan behoorden:
de aartsbisschop van Uppsala, Gustave Troll, vroeger zijn heftigste tegenstander, en nu bondgenoot. Hij viel bij Christiaans opvolger in ongenade;
de secretaris van de Deense koning Hans Michelsen, die de vertaling van de bijbel in de volkstaal maakte;
de kanselier Kornelis de Schepere, een Vlaams humanist, die de koninklijke apologieën in pompeus latijn zette en die de achting van Erasmus genoot.
De landvoogdes zag met lede ogen dat de hofhouding van Christiaan sympathiseerde met de protestanten van Lutherse signatuur. Hij steunde zelfs de protestanten die in Antwerpen door de inquisitie vervolgd werden.
Na heel wat moeite om hem op het katholiek pad te houden hield Margaretha zijn jaargeld in. Daardoor kwam hij in geldnood.
Zijn Lutherse sympathieën bleven. Margaretha startte dan een onderzoek in Lier bij zijn hofhouding
Hans Michelsen samen met enkele dienaren ijverde voor de Lutherse leer en werd samen met Willem van Zwolle, de intendant van het Deense hof opgesloten in het kasteel van Vilvoorde, de toenmalige staatsgevangenis. Christiaan bekwam hun vrijlating nadat ze hun geloof afzwoeren. Na een dispuut tussen de Leuvense universiteit en Willem van Zwolle, die ten slotte weigerde zijn overtuiging af te zweren, kwam deze op de brandstapel terecht.
Margaretha overleed in 1530 en de hevigste golven gingen liggen.
Om terug in het bezit van zijn troon te komen, zou hij alleen kunnen rekenen op de paus en de keizer en hij legde dan ook openbaar getuigenis af van zijn orthodox katholicisme. "Paris vaut une messe". Hij zou wanneer hij terug aan de macht was het katholicisme herstellen in Zweden, Noorwegen en Denemarken.
In 1531 meende hij zijn ogenblik gekomen en zeilde met een vloot huurlingen naar het Noorden.
Na enkele successen keerde de krijgskans en hij viel in de handen van de Denen, die hem voor de rest van zijn leven opsloten, eerst in het slot Sonderborg en daarna in het slot Kalundborg. Hij verbleef aldus nog 18 jaar in gevangenschap in omstandigheden zoals het voor een koning betaamt.
Hij werd begraven in te Odense in de domkerk Sint-Knoet, de stad waarin sprookjesdichterAndersen geboren werd.
BEGRIPPEN
Kolvenier, zie klovenier: m. [ verouderd. klover, soort veldgeschut of draagbaar vuurwapen]
eertijds schutter met een draagbaar vuurwapen inz. met een kolf.
Kolveniersgilde: "De Kolveniersgilde in Mechelen heeft als doel, de aloude tradities en geplogenheden van de stedelijke schuttersgilden in ere te herstellen binnen de folklore van de stad. Dit doet de schuttersvereniging door zich historisch en cultureel te herbronnen en de verworven kennis om te zetten naar de mogelijkheden en eisen van de moderne tijd.
De historische werking bestaat uit het houden van een tweejaarlijkse "Coninckxschieting", het schieten naar de 'maentscheuten',[maent: naar de maan schieten....] het deelnemen aan gildenfeesten en optochten, het organiseren van een Mechels schuttersgildenjuweel, enz. Daarnaast baat de Kolveniersgilde een moderne schietstand uit. De gilde beheert ook een documentatiecentrum, een archief en een museum." (uit Mechelen mapt)
-----------------------------------------------------------------
Dank voor de raadgeving Jef Vingerhoets
HOE VERLIEP HET VERDER MET DE KONINGIN,
Nog geen jaar hield Elisabeth het te Lier uit.
De geneesheren oordeelden dat haar wankele gezondheidstoestand niet bestand was tegen het bruisende hofleven. Ze was uitgeput door vijf opeenvolgende zwangerschappen, en dit op 25-jarige leeftijd.
Kasteel van Zwijnaarde.De abten van de abdij hadden hier wel een prachtig verblijf, gelegen aan de Schelde.Links het dorpje Zwijnaarde.
Na enige aarzeling, zocht zij de afzondering op het kasteel van Zwijnaarde, dat tot het patrimonium van de Gentse Sint-Pietersabdij behoorde en waar ze enkele maanden later overleed, 26 jaar oud (1526). Zij werd in de abdijkerk begraven, waar haar praalgraf zwaar verminkt werd door de beeldenstormers. Het zou er nog steeds zijn. Op het einde van de 19de eeuw werd haar stoffelijk overschot naar Denemarken overgebracht en naast haar echtgenoot bijgezet.
IN DE LIERSE KOLVENIERSGILDE
(verklaring zie onderaan)
Het wapen van Christiaan II van Denemarken, hier uit de verzameling van het Gulden Vlies. In Barcelona (1519) toegetreden tot de ridderorde. https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_ridders_in_de_Orde_van_het_Gulden_Vlies
In de kolveniersgilde was hij een hoogvereerde gast. Hij haalde zelfs eens de oppergaai neer en werd een tweede maal tot koning uitgeroepen... Koning van de kolveniersgilde van Lier. Bij deze gelegenheid vereerde hij de gilde met zijn wapenschild. Tot diep in de 18de eeuw werd het bij feestelijkheden samen met de schilden van andere gildekoningen, op een rode draperie uitgestald. voor de gevel van het kolvenierslokaal.
DE KONINKLIJKE BANNELING , OPPORTUNISME EN PROTESTANTISME
een leven van vallen en opstaan
Zijn onbesuisd optreden zorgde dat hij al snel op een slecht blaadje kwam bij het keizerlijk hof.
Op een bepaald ogenblik werd hij ter verantwoording geroepen door de keizer bij monde van graaf van Hoogstraten, de bisschop van Palermo en Aert van der Goes (de schilder), waarbij gesteld werd dat hij zijn plan om kaperschepen naar de Deense wateren te sturen moest stop zetten, omdat hij op die manier de Nederlandse scheepvaartbelangen in het gedrang bracht.
 |
| Dorothea (links) (1520-1580) op vijfjarige leeftijd met haar broer Johan (8) en haar zusje Christina (3) in een schilderij van Jan Gossaert(Maubeuge?, ca. 1478 – Antwerpen?, 1 oktober 1532).(Wikipedia) |
Vergezeld van enkele hovelingen, namen de koninklijke kinderen hun intrek in het paleis van de landvoogdes, het eerste renaissancegebouw in de Nederlanden en een centrum van Humanisme (nu gerechtshof).
Vermoedelijk schilderde Jan Gossaert (Mabuse), de hofschilder van Margaretha, het paneel met de kinderen, nu in Hampton Court. Of was het Lier?
Jan Gossaert bracht er vroeger een bezoek aan Christiaan.
Van het verblijf weten we dat hij de eerste avond in de afspanning "De Valk" doorbracht, aan de Grote Markt, en zijn avondmaal doorspoelde met 12 potten wijn, zoals bewaard gebleven in een rekening.
Tot de sterren van het hof van Christiaan behoorden:
de aartsbisschop van Uppsala, Gustave Troll, vroeger zijn heftigste tegenstander, en nu bondgenoot. Hij viel bij Christiaans opvolger in ongenade;
de secretaris van de Deense koning Hans Michelsen, die de vertaling van de bijbel in de volkstaal maakte;
de kanselier Kornelis de Schepere, een Vlaams humanist, die de koninklijke apologieën in pompeus latijn zette en die de achting van Erasmus genoot.
De landvoogdes zag met lede ogen dat de hofhouding van Christiaan sympathiseerde met de protestanten van Lutherse signatuur. Hij steunde zelfs de protestanten die in Antwerpen door de inquisitie vervolgd werden.
Na heel wat moeite om hem op het katholiek pad te houden hield Margaretha zijn jaargeld in. Daardoor kwam hij in geldnood.
Zijn Lutherse sympathieën bleven. Margaretha startte dan een onderzoek in Lier bij zijn hofhouding
Hans Michelsen samen met enkele dienaren ijverde voor de Lutherse leer en werd samen met Willem van Zwolle, de intendant van het Deense hof opgesloten in het kasteel van Vilvoorde, de toenmalige staatsgevangenis. Christiaan bekwam hun vrijlating nadat ze hun geloof afzwoeren. Na een dispuut tussen de Leuvense universiteit en Willem van Zwolle, die ten slotte weigerde zijn overtuiging af te zweren, kwam deze op de brandstapel terecht.
Margaretha overleed in 1530 en de hevigste golven gingen liggen.
Om terug in het bezit van zijn troon te komen, zou hij alleen kunnen rekenen op de paus en de keizer en hij legde dan ook openbaar getuigenis af van zijn orthodox katholicisme. "Paris vaut une messe". Hij zou wanneer hij terug aan de macht was het katholicisme herstellen in Zweden, Noorwegen en Denemarken.
In 1531 meende hij zijn ogenblik gekomen en zeilde met een vloot huurlingen naar het Noorden.
Na enkele successen keerde de krijgskans en hij viel in de handen van de Denen, die hem voor de rest van zijn leven opsloten, eerst in het slot Sonderborg en daarna in het slot Kalundborg. Hij verbleef aldus nog 18 jaar in gevangenschap in omstandigheden zoals het voor een koning betaamt.
Hij werd begraven in te Odense in de domkerk Sint-Knoet, de stad waarin sprookjesdichterAndersen geboren werd.
BEGRIPPEN
Kolvenier, zie klovenier: m. [ verouderd. klover, soort veldgeschut of draagbaar vuurwapen]
eertijds schutter met een draagbaar vuurwapen inz. met een kolf.
Kolveniersgilde: "De Kolveniersgilde in Mechelen heeft als doel, de aloude tradities en geplogenheden van de stedelijke schuttersgilden in ere te herstellen binnen de folklore van de stad. Dit doet de schuttersvereniging door zich historisch en cultureel te herbronnen en de verworven kennis om te zetten naar de mogelijkheden en eisen van de moderne tijd.
De historische werking bestaat uit het houden van een tweejaarlijkse "Coninckxschieting", het schieten naar de 'maentscheuten',[maent: naar de maan schieten....] het deelnemen aan gildenfeesten en optochten, het organiseren van een Mechels schuttersgildenjuweel, enz. Daarnaast baat de Kolveniersgilde een moderne schietstand uit. De gilde beheert ook een documentatiecentrum, een archief en een museum." (uit Mechelen mapt)
-----------------------------------------------------------------
Dank voor de raadgeving Jef Vingerhoets
Geen opmerkingen:
Een reactie posten