December is de twaalfde maand van het jaar, maar deci betekent tien, zoals dat bij de Romeinen in de voorchristelijke tijd gebruikelijk was.
Bij hen was de maand aan Vesta, de godin van het vuur, toegewijd.
Bij de oude Saksers was ze de eerste maand van het jaar en men noemde ze Haligmanot of Heiligmaand, naam door Karel de Grote overgenomen i.v.m. Kerstmis. Daarom wordt ze ook kerstmaand genoemd.
In het oud Zweeds heette ze Julamonat naar het Germaanse joelfeest.
Bij Killiaen is het Windelmaand, dit verwijst naar het wenden van de zon. Daardoor wordt ze ook nog Midwintermaand genoemd.(4)
Om samen te vatten: Kerstmaand, Heilige maand, Kristusmaand, Joelmaand(naar de vroegere volksfeesten rond Kerstmis), Windelmaand (keerzijde van de zon), Wintermaand (21.12) en Rijmmaand. En we mogen er zeker aan toe voegen: Feestmaand.
In het Welsh spreekt men van Rhagfyr, "voor de korste dag";
In het Gaelic is het an Dudlachd, "de donkerte";
In het Iers werd het Mi na Nollag, " de kerstmaand".(1)
Het Duits, Frans, Italiaans, Nederlands, Portugees en Spaans gebruiken een variante van het Latijn voor ons dus december.
DE DIERENRIEM
Wij komen voor de overspanning van de maand bij twee tekens uit de DIERENRIEM terecht.
Voor de vier volgende afbeeldingen keken we in:
"The Hours of Albrecht of Brandenburg.
Illuminated by Simon Bening ."
Use of Rome, in Latin with a few words in German,
illuminated manuscript on Velum. ¨[ Brugge, ca. 1522-23)
Te koop aangeboden door Sothebys op 19 juni 2001 in Londen.
DE SCHUTTER
Dit is prent 23, volume I, folio 18r uit het hierboven genoemde werk.
In de dierenriem staat de schutter voor de periode 22.11 tot 21.12.
Dit is ook de de rechterzijkant in het origineel.
We zien hier de duiventil, een heerlijk recht, met in de achtergrond kale bomen tegen een grijze sneeuwlucht.De schutter bekroont het tafereel.
Schutter of Boogschutter (Sagittarius, afkorting Sgr) is een sterrenbeeld aan de zuiderhemel in de Melkweg.
Boogschutter wordt in de mythologie vaak geassocieerd met een sater of een centaur. In dat tweede geval betreft het doorgaans Chiron, de centaur die Achilles en andere helden uit de Griekse mythologie les gaf. Boogschutter wordt ook wel geassocieerd met de Griekse god Zeus en soms de god Tyche, alsmede de Noorse god Thor.
In een sneeuwlandschap voert een vrouw in het rood de varkens; we zien vier stuks. Kippen doen voor wat ze op de wereld zijn , granen pikken.(2)
Dit is prent 23, volume I, folio 19v uit het hierboven genoemde werk.
In de dierenriem staat de steenbok voor de periode 22.12 tot 20.01.
Dit is ook de de linkerzijkant in het origineel.
We zien een winters tafereel van een sneeuwlandschap met middeleeuwse toren, en een aantal jongeren belevenijspret, terwijl een vrouw van op de brug de beweging gadeslaat.. Op de voorgrond een boom om wat meer diepte aan het tafereel te geven. Het houten afsluiting brengt ons naar de voorgrond De steenbok bekroont het tafereel.
.
Steenbok is het astrologisch teken van mensen geboren tussen ca. 22 december en ca. 20 januari. Het is het tiende teken van de dierenriem , dat oorspronkelijk verbonden was met het gelijknamig sterrenbeeld.
Steenbok wordt doorgaans geassocieerd met de Griekse mythe van de geit Amalthea, die de jonge Zeus van melk voorzag. Zeus zou haar later een plek in de hemel hebben gegeven als eerbetoon. Steenbok wordt ook geassocieerd met de god Saturnus en de god Aristaeus.
De prent hieronder is de onderzijde van hetzelfde folio.
In een sneeuwlandschap zijn twee personen een varken aan het verdelen. Man ziet links een spantenkuip en rechts de resten van het stro waarmee het varken geschroeid werd. (2)
Begin zestiende eeuw zag men de maand december zeker als een wintermaan.
Als iemand naar je 'zonneteken' of 'sterrenbeeld' vraagt, heeft dat in de astrologie betrekking op de plaats van de Zon tijdens je geboorte.
DE WEERRIJMPJES
- Decembermist,
Goud in de kist.
- December vol regen,
Is wis geen zegen.
- December veranderlijk en zacht,
Geeft een winter waar men mee lacht.
- Donder in de decembermaand,
Veel wind voor 't jaar aanstaand.
-December koud en in sneeuwgewaad,
een jaar vol vruchtbaarheid verraadt.
- December zacht en dikwijls regen,
Geeft weinig hoop en rijke zegen.(3)
DE FEESTMAAND
Sinterklaas: 6.12
Buitensluit: 21.12, op Sint-Thomas, de "Buitensluiterkensdag". Het was vroeger hier en daar de gewoonte dat de leerlingen de meester buiten de klas, de school, sloten, die dan voor een geschenk weer werd binnengelaten.
Kerstmis: 25.12
Allerkinderen: 28.12, ook nog onnozele kinderen genoemd, in de betekenis van onwetend.
Verjaardag DL: 30.12
Wanneer er de laatste twee dagen van het jaar en op één januari boomhout wordt gezaagd, zal het steeds verbeteren in kwaliteit.
 |
| Leo Primavesi, "Feesttafel", in: Oude Vlaamsche Kinderfeestjes & Volksvermaken, door Jacob Stinissen, bij L. Opdebeek, te Antweren, 1925, p.(?)n |
Referenties:
Bonnie Blackburn en Leofranc Holford-Strevens, Companion to the Year, Oxford, 1999, p. 480.(1)
http://nl.wikipedia.org/wiki/ (2)
André VER ELST, Folkoristische Tijdspiegel voor België, Brussel, s.d. , p.306.(3)
Adolf ULENS, De Tijd in de Folklore, Brecht, 1931, p.74. (4)
30.12 moet er nog bij, mijn verjaardag !
BeantwoordenVerwijderenDe geschiedenisboeken zijn in herdruk.
DL