*** Eerst iets over de maand JANUARI***
De naam:
 |
| De Romeinse god Janus met de twee gezichten. |
De god Janus leende reeds van in de Romeinse tijd zijn naam aan deze maand.
Hij werd bij de Romeinen meestal met twee gezichten afgebeeld, omdat hij het verleden en de toekomst even goed kende. Hij werd betrokken bij bijna alles in het leven dat twee kanten had.
Hij had ook een sleutel.
In dat verband citeren we het volgend versje:
'k Heet Januarius, omdat ik open sla
de deur van 't Nieuwe Jaer, een deur heet Janua. (2)(56)
Om die reden kwam zijn afbeelding veel voor op stadspoorten.
Men bad tot hem bij het begin van elke dag en met name ook bij oud en nieuw.(1)
Bij onze Germaanse voorouders heette het Wolfsmanoth, om dat het het tijdsstip van het jaar was waarbij de wolven door honger gedreven, het bos verlieten en zich op de vlakte vertoonden.
De oude Belgen noemen die maand ijsmaand.
Karel de Grote noemde ze Wintermanot, naam die later op december overging.
De eerste maand van het jaar noemt ook louwmaand, naar louwe, dat bij Verdam, vangst, greep betekent., ook grijpen naar. Er kan ook een verband zijn met het Engelse law, wet.
Louw kan ook verwijzen naar looi. Januari was immers de maand waarin het leder werd gelooid.
Vroeger sloot men in die maand huwelijken en werden de wetten nagekomen. De naam van de maand was vroeger soms ook Huwelijksmaand.
De feesten:
Naast Nieuwjaar vieren we ook nog Driekoningen (06.01) en Verloren Maandag.
De maandag na de eerste zondag na Driekoningen viert men Verloren Maandag.
Vroeger Koppermaandag geheten, waarschijnlijk stond dit voor kopperen= drinken en pret maken.
Nu wordt op die dag vooral worstenbrood gegeten.
***NIEUWJAAR***
De juiste datum:
Niet alle volkeren begonnen in het verleden het nieuw jaar op wat we nu één januari noemen.
Om hun datum te vinden hielden ze rekening met landbouwkundige en astronomische berekeningen.
Het Keltische nieuwe jaar begon op één november.
Europa hield het in het algemeen op de vijfentwintigste maart, dicht bij het begin van de lente.
In Engeland begon het jaar pas officieel op 1 januari in 1752, toen de Gregoriaanse kalender werd ingevoerd. De houding van de Engelse schatkist was nog conservatiever. Om redenen van de belastingen bleef men het boekjaar beginnen op 25 maart (volgens de nieuwe kalender nu 6 april). (5)(p.145)
De Sfeer:
 g |
| Carl LARSSON, De vooravond van Kerstmis, Bonnierska Porträttsamlingen, Stockholm, 1904-1906. (3) |
"Vanouds wordt Nieuwjaar gevierd met veel eten en vrolijk drinken.
Dit behoort bij elke overgangsrite; het weert de boze geesten en bevordert vruchtbaarheid, gezondheid en voorspoed."(4)
Vanaf het derde dagdeel van oudejaar maakt men veel plezier door uit eten en door o.a. bij middernacht vuurwerk af te steken. En elk jaar opnieuw wijst de pers op het gevaar en de risico's van vuurwerk.
En elk jaar wordt er meer vuurwerk afgestoken privé en openbaar, dor gemeentebesturen die dit organiseren om middernacht..
Het kan ook ook zijn, voor de ouderen dat men op Nieuwjaarsdag uitgebreid gaat eten.
De dagen ervoor heeft men wenskaartjes verstuurd of e-postwensen.
Het versturen van wenskaarten begon ongeveer een 120 jaar terug. Ze zijn nu door de digitale wenskaarten wat op hun terugweg.
 |
| Wenskaart gedateerd 05.01.1922. Verstuurd naar Luik. Verz. H.F.E. Vermeir |
Om dit laatste aan te tonen een kaartje uit 1920 dat uit Vlaanderen komt.
 |
| Wenskaart gedateerd 1(?).01.1920. Verstuurd naar Antwerpen. Verz. H.F.E. Vermeir |
Deze kaart fotokaart draagt vooraan een Franse tekst "Bonne Année". Hij werd gestuurd door Sidonie aan Madame van Rentergem te Antwerpen. De bijgeschreven tekst op de achterzijde is in het Nederlands. We zien een jongen die een maretak (geluk) en rode rozen (geluk) bij zich draagt.
De weerkunde:
Knapt Januari niet van kou,
Men zit in oogsttijd in de rouw.
Januari werm,
dat God zich onzer ontfermt!
Geeft Januari muggenzwerm,
dan hoort ge in de Oogstmaand licht gekerm.
In Januari veel regen, weinig sneeu,
doet bergen, dalen en bomen wee.
Nevel in Januari ontstaan,
brengt een natte lente aan.
Sneeuw en donder in Januar,
voelt men gans het jaar.(2)(p.57)
Voorspoed of tegenspoed:
De dag van de week waarop Nieuwjaar valt, is van heel groot belang en beslissend voor het hele jaar.
Is het een zondag,woensdag of donderdag, dan zal het een voorspoedig jaar worden. Daarentegen zijn er ongelukken te verwachten indien het jaar start op vrijdag of zaterdag. (2)
Wanneer men hout zaagt gedurende de twee laatste dagen van december of op 1 januari dan zal dat niet rotten, of memel aantrekken, maar hoe langer men het houdt des te harder zal het worden.(6)(p.540)
 |
| Wenskaart gedateerd 1943(?).Verstuurd van Bonheiden naar Mechelen. Verz. H.F.E. VERMEIR |
Voor een sneeuwlandschap is een soort van tuil met geluksitems: de maretak, de klavertjes(?) van vier, de hoefijzers en de rode bessen.Een hoefijzer, symbool van een halve maan, die tot volle moet wassen, op Nieuwjaar geschonken brengt geluk aan.
Van dit type kaarten werden er gemaakt tot het einde van de 20-tigste eeuw. Ze sloten beter aan bij de Vlaamse cultuur, dan de "fatterige" fotokaarten.
Referentie:
Bonnie BLACKBURN & Leofranc HOLGORD-STREVEN, The Oxford Companion to the YearOxford University Press, 1999. (6)
Gillian COOKE, e.a., De feestelijke finale, 'Het handboek voor de decembermaand { en de januarimaand}, Het Spectrum, 1981. (5)
Arthur COTTEREL, Encyclopedie van de MYTHOLOGIE, R&B, Lisse, 2000, p.54. (1)
K. TER LAAN, Folklore en volkswijsheden in Nederland en Vlaanderen, Het Spectrum, derde dr., 2005, p.285. (4)
Adolf ULENS, De Tijd in de Folklore, Brecht, 1931.(2)
Afbeelding overgenomen van postkaart in Middelkerke afgestempeld.(3)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten