OPSINJOORKE (deel 1) de Mechelse spotfiguur in geschiedkundig perspectief

De oudste bron die ik terugvond die verwijst naar een gebeuren dat de bron kan zijn voor het ontwikkelen van OPSINJOORKE vind ik in de Romeinse tijd  in teksten van Martialis en Suetonius.
De aanleiding was de lezing in "Vita Romana, het leven in het oude Rome" van U.E. Paoli, waaruit hier een fragment van p.74.
" Soms haalden zij met een eenzame voorbijganger wel eens de volgende, onder het krijgsvolk gebruikelijke grap uit, welke men segatio noemde. Zij dwongen de arme man dan op een soldatenmantel te gaan liggen die ze stevig gespannen aan de uiteinden vasthielden, waarna ze hem hoog in de lucht wierpen en weer opvingen, een spelletje dat ze net zo lang herhaalden tot ze van vermoeidheid niet meer konden en de arme drommel geradbraakt was. "(5)


Over de figuur van  “Opsignoorke” te Mechelen  publiceerde Marcel Kocken het als volgende :
“ In dezelfde jaren  [ca. 1647] ontstaat ook  de huidige nog bestaande smijtpop ‘Opsignoorke’. Opmerkelijk is wel, dat beide, dit wil zeggen (1)‘simme jaegen’ en ‘Opsignoorke in volle Spaanse periode opduiken.
‘Opsignoorke’ of ‘den vuylen Bras’ zal bovendien een erg Spaanse fysionomie en kledij krijgen. Onzes inziens is er een correlatie tussen ‘simme jaegen’ en ‘Opsignoorke’ enerzijds, en tussen ‘Opsignoorke’ en de Spaanse overheersing anderzijds. Is er dan ook een correlatie tussen de Spaanse overheersing en het ontstaan van het ‘simme jaegen’ in Mechelen? Heeft de aanwezigheid van Spaanse sinjeurs zowel het ontstaan van het ene als van het andere bevorderd?(2)


 



Alfred OST(1884-1945), Op-Sinjoorken, prentkaat uit de reeks  “De Ommegang”.(3)

De wortels van Opsinjoorkes bestaan bevinden zich in Spanje. Het land kent een soortgelijke traditie rond een mannetje genaamd El Pelele. In het Madrileense Pradomuseum valt op een schilderij van Francisco de Goya overigens ook een tafereel te zien waarbij een stroopop door vier dames bij middel van  een doek de lucht in gesmeten wordt.(4)

 

 

Francisco José de GOYA Y LUCIENTES(Fuendetodos 1748 – Bordeaux 1828), El Pelele(stropop), Pradomuseum, Madrid, 1791/92.

Op-Sinjoorken werd in 1647 door Valentijn Lanscroon gebeeldhouwd en hij gaf hem de naam “Sotscop”. Later veranderde die in denigrerende namen als : Vuilen Bras, Vuilen Bruidegom of Vuilen Bruid.

Het origineel rust in een zware archiefkoffer van het Hof van Busleyden. Hij kreeg ook een standbeeld op de Mechelse Grote Markt, voor het stadhuis. Frans Van den Brande  (° 1935 te Mechelen) ontwierp het bronzen beeld en het werd geplaatst in 1988..

Opschrift:
Die mij bevrijdt van wederval, bezit de grootste kunst van al.
Hier ziet men dat ik niet en lieg, 't is zo dat ik ten hemel vlieg.

Tegenwoordig wordt hij door de volksdansgroep “Tijl Uilenspiegel” van St.-Katelijne-Waver als smijtpop bij bepaalde plechtigheden rondgedragen.

 WORDT VERVOLGD

deel twee vind je d.d. 13.07.2012
deel drie vind je hier d.d. 13.08.2012

Segatio: naar SEUTONIUS, Otho, 2: Ferebatu.... vagari noctibus solitus, atque invalidem quemque obviorum, vel polulentum corripere ac distento sago impossitum in sublime iactare (Men vertelde van hem, dat hij 's nachts door de straten placht te zwerven en dan mensen die zwak waren of dronken, op een uitgespreide mantel jonaste).
Simme(aap) jaegen , de Mechelse verwoording voor “charivari”, volksrechtspraak bijna in heel Europa toegepast.(1)


Referentie:

Harry F.E. VERMEIR, "De legende van 'Meneerke van Buizegem", in: Gouwtijdschrift Heemkunde Gouw Antwerpen, jaargang 47, 2010, p.4 e.v.

Marcel KOCKEN, “Charivari te Mechelen tijdens de nieuw tijden” in: Volskunde 93 (1992)4, p. 286.(2)
Ugo Enrico PAOLI, Vita Romana, het leven in het oude Rome, Lieverlee, Amsterdam, s.d., p.74. (5)
 ST. VANDENBERGHE, Alfred Ost, Mechelen : de vlietjes – de ommegang – de Hanswijkprocessie, J. Stevens, Mechelen, 1980, p. 76.(3)
 http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Goya.pelele.prado.jpg (4)

---