JANUARI / Nieuwjaar - Nouvel An - New Year - Neujahr / JANUARI

Eén januari, als eerste dag van het jaar spreekt al vele eeuwen  de meeste mensen aan.

*** Eerst iets over de maand JANUARI***

De naam:

De Romeinse god Janus met de twee gezichten.

De god Janus leende reeds van in de Romeinse tijd zijn naam aan deze maand.
Hij werd bij de Romeinen meestal   met twee gezichten afgebeeld, omdat hij het verleden en de toekomst even goed kende. Hij werd betrokken bij bijna alles in het leven dat twee kanten had.
Hij had ook een sleutel.
 In dat verband citeren we het volgend versje:
 'k Heet Januarius, omdat ik open sla
de deur van 't Nieuwe Jaer, een deur heet Janua. (2)(56)

Om die reden kwam zijn afbeelding veel voor op stadspoorten.
Men bad tot hem bij het begin van elke dag en met name ook bij oud en nieuw.(1)

 Bij onze Germaanse voorouders heette het Wolfsmanoth, om dat het het tijdsstip  van het jaar was waarbij de wolven door honger gedreven, het bos verlieten en zich op de vlakte vertoonden.
De oude Belgen noemen die maand ijsmaand.
Karel de Grote noemde ze Wintermanot, naam die later op december overging.
De eerste maand van het jaar noemt ook louwmaand, naar louwe, dat bij Verdam, vangst, greep betekent., ook grijpen naar. Er kan ook een verband zijn met het Engelse law, wet.
Louw kan ook verwijzen naar looi. Januari was immers de maand waarin het leder werd gelooid.
Vroeger sloot men in die maand huwelijken en werden de wetten nagekomen. De naam van de maand was vroeger soms ook Huwelijksmaand.

De feesten:

Naast Nieuwjaar vieren we ook nog Driekoningen (06.01) en Verloren Maandag.

De maandag na de eerste zondag na Driekoningen viert men Verloren Maandag.
Vroeger Koppermaandag geheten, waarschijnlijk stond dit voor kopperen= drinken en pret maken.
Nu wordt op die dag vooral worstenbrood gegeten.

***NIEUWJAAR***

De juiste datum:

Niet alle volkeren begonnen in het verleden het nieuw jaar op wat we nu één januari noemen.
Om hun datum te vinden hielden ze rekening met landbouwkundige en astronomische berekeningen.
Het Keltische nieuwe jaar begon op één november.
Europa hield het in het algemeen op de vijfentwintigste maart, dicht bij het begin van de lente.
In Engeland begon het jaar pas officieel op 1 januari in  1752, toen de Gregoriaanse kalender werd ingevoerd. De houding van de Engelse schatkist was nog conservatiever. Om redenen van de belastingen bleef men het boekjaar beginnen op 25 maart (volgens de nieuwe kalender nu 6 april). (5)(p.145)


De Sfeer:

g

Carl LARSSON, De vooravond van Kerstmis, Bonnierska Porträttsamlingen, Stockholm, 1904-1906. (3)

 Deze kaart werd verstuurd door Carinne De Coster aan Katrien Stiers te Heverlee en bevat jaartal niet leesbaar.

"Vanouds wordt Nieuwjaar gevierd met veel eten en vrolijk drinken.
Dit behoort bij elke overgangsrite; het weert de boze geesten en bevordert vruchtbaarheid, gezondheid en voorspoed."(4)
Vanaf het derde dagdeel van oudejaar maakt men veel plezier door  uit eten en door o.a. bij middernacht vuurwerk af te steken. En elk jaar opnieuw wijst de pers op het gevaar en de risico's van vuurwerk.
En elk jaar wordt er meer vuurwerk afgestoken privé en openbaar, dor gemeentebesturen die dit organiseren om middernacht..
Het kan ook ook zijn, voor de ouderen dat men op Nieuwjaarsdag uitgebreid gaat eten.

De dagen ervoor heeft men wenskaartjes verstuurd of e-postwensen.

Het versturen van wenskaarten begon ongeveer een 120 jaar terug. Ze zijn nu door de digitale wenskaarten wat op hun terugweg.

Wenskaart gedateerd 05.01.1922. Verstuurd naar Luik. Verz. H.F.E. Vermeir

Deze prachtige fotokaart  draagt de Franse tekst "Bonne Année". Hij werd gestuurd aan Germaine Gérard te Bois-de-Breux (buurt van Luik). De dame is voor de gelegenheid mooi aangekleed en de prachtige hond moet er nog wat meer "cachet" aan geven. De cultuur was in die tijd ook in Vlaanderen heel sterk beïnvloed door het Frans. Alle middelbare scholen waren toen Franstalig. Voor de boerkes van Vlamingen "la même chose".
Om dit laatste aan te tonen een kaartje uit 1920 dat uit Vlaanderen komt.

Wenskaart gedateerd 1(?).01.1920. Verstuurd naar Antwerpen. Verz. H.F.E. Vermeir

Deze kaart fotokaart draagt vooraan een Franse tekst "Bonne Année". Hij werd gestuurd door Sidonie aan Madame van Rentergem te Antwerpen. De bijgeschreven tekst op de achterzijde is in het Nederlands. We zien een jongen die een maretak (geluk) en rode rozen (geluk) bij zich draagt.

 De weerkunde:

Knapt Januari niet van kou,
Men zit in oogsttijd in de rouw.


Januari werm,
dat God zich onzer ontfermt!


Geeft Januari muggenzwerm,
dan hoort ge in de Oogstmaand licht gekerm.


In Januari veel regen, weinig sneeu,
doet bergen, dalen en bomen wee.


Nevel in Januari ontstaan,
brengt een natte lente aan.


Sneeuw en donder in Januar,
voelt men gans het jaar.(2)(p.57)

Voorspoed of tegenspoed:
De dag van de week waarop Nieuwjaar valt, is  van heel groot belang en beslissend voor het hele jaar.
Is het een zondag,woensdag of donderdag, dan zal het een voorspoedig jaar worden. Daarentegen zijn er ongelukken te verwachten indien het jaar start op vrijdag of zaterdag. (2)
Wanneer men hout zaagt gedurende de twee laatste dagen van december of op 1 januari dan zal dat niet rotten, of memel aantrekken, maar hoe langer men het houdt des te harder zal het worden.(6)(p.540)

Wenskaart gedateerd 1943(?).Verstuurd van Bonheiden naar Mechelen. Verz.  H.F.E. VERMEIR

 Deze getekende en gekleurde kaart bevat zowel vooraan als achteraan een Nederlandse tekst. Ze werd verzonden door Maria Buelens uit Bonheiden aan Irma Jaspers te Mechelen.
Voor een sneeuwlandschap is een soort van tuil met geluksitems: de maretak,  de klavertjes(?) van vier, de hoefijzers en de rode bessen.Een hoefijzer, symbool van een halve maan, die tot volle moet wassen, op Nieuwjaar geschonken brengt geluk aan.

Van dit type kaarten werden er gemaakt tot het einde van de 20-tigste eeuw. Ze sloten beter aan bij de Vlaamse cultuur, dan de "fatterige" fotokaarten.


Referentie:

Bonnie BLACKBURN & Leofranc HOLGORD-STREVEN, The Oxford Companion to the YearOxford University Press, 1999. (6)
Gillian COOKE, e.a., De feestelijke finale, 'Het handboek voor de decembermaand { en de januarimaand}, Het Spectrum, 1981. (5)
Arthur COTTEREL, Encyclopedie van de MYTHOLOGIE, R&B, Lisse, 2000,  p.54. (1)
 K. TER LAAN, Folklore en volkswijsheden in Nederland en Vlaanderen, Het Spectrum, derde dr., 2005, p.285. (4)
Adolf ULENS, De Tijd in de Folklore, Brecht, 1931.(2)

Afbeelding overgenomen van postkaart in Middelkerke afgestempeld.(3)

WINTER zonder SNEEUW met SNEEUW

 AANLEIDING
Toen we gisteren (16.12.2011) rond 19 uur naar buiten keken lag er de eerste sneeuw. Vandaag 17 lagen de wegen er natuurlijk bij maar de omliggende velden bleven wit.
Toen bleek het nodig om een tekst over  DE WINTER te beginnen.

"Prettige Kerstdagen en Gelukkig Nieuwjaar", Hallmarkkaart, verstuurd einde 2009.

Langs de binnenzijde van de kaart staat:

"Wij wensen jullie sfeervolle feestdagen en een gelukkig en gezond 2010!

  Op een blijvende goede samenwerking."

DE BENAMING
Winter kan afgeleid zijn van wind,en de naam verklaren als stormtijd.
Volgens Vercouille wordt het afgeleid van water: dus winter - waterseizoen, regentijd. (2)
In het Kymrisch spreekt men van gwynn 'wit' als sneeuwtijd,
of met het Indo-Germaans uendh- in  bijv. oudbulgaars uvedatt  verwelken.(3)

OMSCHRIJVING
Vierde jaargetijde,
begint  21 dec., als de zon in de steenbokskeerkring staat,
eindigt 21 maart, als de zon de equator (evenaar) passeert.


ICONOGRAFISCHE KENMERKEN (4)

Johannes SADELER naar Dirck BARENTZ, Winter, gravure, Rijksmuseum, Amsterdam, 17de eeuw (17,3

x 22,5 cm). 

Als personificatie wordt de winter meestal als een oude man of koning voorgesteld; allen grijzend voorgesteld.
In de godenwereld komen Boreas, Hades, Hephaistos en Vulcanus vooral aan bod.
      Boreas, de god van de noordenwind;
      Hades, de god van de onderwereld stelt de westenwind voor.
Als het over gewone stervelingen gaat dan wordt een oude man bij het haardvuur en/of een vrouw met een onbedekt hoofd in een winterlandschap weergegeven.
De activiteiten die ontwikkeld worden  kunnen zijn: genieten van een rijke oogst, zich verwarmen, e.a.
De dieren die een rol spelen zijn: wilde  eend,  salamander, steenbok (dierenriem) en vissen (dierenriem).
De planten: kale bomen en struiken. 
De kleuren: voor wit, voor de sneeuw.

IN DE MYTHOLOGIE (4)

De Indo-Germanen stelden de natuur voor als bezield. Zo is de Schone Slaapster oorspronkelijk de in een winterslaap verzonken aarde, en de prins die haar wekt met een kus de lentezon; zo is de reus in Klein Duimpje de ijzige Wintervorst.  (1)

Dichtgevroren Schelde (Temse) tijdens de winter van 1947 bevolkt met wandelaars. (5)

WEERSPREUKEN

* Zo de winter met sneeuw begint,
  zal hij lang duren.
* Als de kraaien dicht bij de huizen komen,
   verwacht een strenge winter.
* Vriest het na noorder- of oosterwind,
   dan zal de vorst aanhouden.
* Smelten ijs en sneeuw zonder zonneschijn,
   verwacht dan vorst.
* Als 's winters de wind uit 't noorden waait,
   en hij verloopt, verwacht dan regen.
* Maar vloeit nu nog het sap van den berk,
  winter wordt dan wis niet sterk.

Verpakking van klein chocolaatje bij koffie gegeven in cafés of herbergen in de maand december 2011 te Brussel.Lion chocolates.

We zien een sneeuwman, die we als verpersoonlijking van de winter kunnen zien. Hij draagt een zwarte hoed, heeft een sjaal tegen de kou en draagt een lantaarn voor het licht of de warmte. De huizen op de achtergrond vangen de sneeuwvlokken op.


Referentie:

J. DE VRIES en F. DE TOLLENAERE, Etymologisch Woordenboek, Het Spectum, 1991, p.431.(3)
J. SCHRIJNEN, Nederlands Volkskunde, II, Zutphen, 1916, p. 143.(1)
J. VERCOUILLE, Beknopt Etymologisch Woordenboek der Nederlandsche Taal, 3de ed., Gent, 1925, p.394.(2)
Harry F.E. VERMEIR, "De jaargetijden, "de 4 getijden des jaars ,  de seizoenen", in: Gouwtijdschrift van HKGA, nr.4, 2011, p.26.(4)
Rosiane VERHEYDEN e.a., Weer of geen weer, een eeuw natuurgeweld in België, Leuven, 2004, p. 95.(5)

Kerstmis: EZEL in kerststal Onze-Lieve-Vrouw-Waver 2011

OVER DE EZEL IN DE KERSTSTAL

Dit jaar zullen we tijdens de kerstvieringen in het portaal van de kerk een kerststal maken met levende dieren. Een ezel uit ons dorp, door zijn baasje Brecht genoemd, zal ook van de partij zijn.
Wat doet een ezel eigenlijk in een kerststal?
In de geboorteverhalen van de evangelies komt hij niet voor.
De evangelist Matteüs vertelt over de wijzen uit het oosten en over koning Herodes.
Lukas vertelt over de herders en de engelenzang, over de volkstelling en de kribbe, waar Jezus in gelegd wordt.
Maar geen van de evangelisten vertelt iets over de ezel.

Vanwaar zijn aanwezigheid in de kerststal?
Zowel de os als de ezel komen uit het Bijbelboek Jesaja. In het eerste hoofdstuk zeg God:
"Ik heb kinderen grootgebracht en opgevoed, maar zij zijn van Mij afvallig geworden. Een rund kent zijn eigenaar en een ezel de krib van zijn meester, maar Israël heeft geen begrip, mijn volk geen inzicht."

De bedoeling van deze woorden van Jesaja is duidelijk. Het rund en de ezel dienen als voorbeeld voor de mensen.  Zelfs het rund en de ezel, toen beschouwd als de stomste dieren, weten waar ze vandaan komen, wie hun heer is, wie hen voedt. Maar de mensen blijken het niet te weten. Zij willen hun meester, God, niet meer kennen. God heeft hen groot gebracht, maar zij hebben God verlaten als een ondankbaar kind. Zij willen niet meer weten waar ze vandaan komen, wie hen voedde en hen maakte tot de mensen die zij zijn.

Martin SCHONGAUER (1445-1491), Geboorte, paneel van de dominicanen van Colmar, Museum onder de Linden, Colmar.

 Op deze prent uit de 15de eeuw zien we Maria en het kind Jezus in het wit. Een oudere man Sint-Jozef treedt binnen. Drie herders en drie engelen leveren een bijdrage tot het plechtig gebeuren, maar ook de ezel en het rund vereren het kindje met hun aanwezigheid.


In de vroege kerk werd de kribbe uit Jesaja, de kribbe waar de ezel zo trouw aan is, verbonden met de kribbe uit het evangelie van Lukas. Reeds rond het jaar 220 zegt Origenes in een preek: de kribbe waar Jesaja het over heeft, dat is natuurlijk de kribbe van  Christus. Aan de kribbe is de ezel trouw omdat zijn Meester Jezus in die kribbe ligt.

Maar er is nog iets . De ezel was voor de joden een onrein dier, de os een rein dier. Wanneer de beide dieren samen bij de kribbe staan toont dat aan dat door de geboorte van Jezus alle mensen zonder onderscheid bij God horen. Jezus is gekomen voor iedereen, rein of onrein, wit of zwart, man of vrouw. ...

Tekst overgenomen uit de Kerstmis 2011 brochure van pastoor Karl ABTS.

 

Eucharistievieringen te Onze-Lieve-Vrouw-Waver 2011

zaterdag 24 september om 24 uur

* kerststal met levende dieren. Vanaf 23uur15 in het portaal van de kerk.

* plechtige middernachtmis, met meerstemmige zang en uitbeelding van het kerstevangelie door kinderen.

*na de mis chocomelk of glühwein door de gidsen.

zondag 25 december om 10uur30

* hoogfeest van Kerstmis

* plechtige hoogmis met stemmige kerstgezangen

*     *     *

BRUSSEL eindjaarssfeer 2011

Op 10 december brachten wij per overvolle trein een bezoek aan Brussel,
kwestie van in de juiste sfeer te komen.

Wij stapten uit in het Noordstation.
Vandaar begaven we ons langs de torenwijk naar de Nieuwstraat.
Het "krioelde" er van het volk.

Wij stapten de trappen op om in de doorlopende winkelgalerijen te belanden
Daar maakte ik mijn eerste foto:

Foto: H.F.E. Vermeir

Er was een groot aanbod van wenskaarten allerlei.

We wandelden verder langs de etalages en belandden terug in de Nieuwstraat.
De zon scheen en de temperatuur was voor de tijd van het jaar aangenaam.

Merry Christmas. Foto: H.F.E. Vermeir

Onderweg viel mij deze etalage op met erop MERRY CHRISTMAS.
Wanneer men er in het echt voorstond, zonder acht te slaan op de weerkaatsingen, leek het een wenskaart.
Daarna langs de Beursschouwburg richting Beurs en de Kerstmarkt.
We verpoosden en  bezochten een aantal winkels.

Foto: H.F.E. VERMEIR

 goede meisjes 

gaan naar

de hemel

slechte meisjes

gaan naar 

brussel

Bovenstaande gevleugelde woorden merkten we op in één van die typische zaken.
Nederands kennen ze niet.
Uiteindelijk kwamen we in de Sint-Hubertusgalerij terecht.

Daar hadden de chocoladezaken hun best gedaan om bij te dragen tot een commerciële sfeer.

Foto: H.F.E. Vermeir

In de galerij zagen we deze prachtig aangeklede tafel. Kan iemand die voor ons terugvinden?

Na nog een verpozing wilden we Brussel "by light" zien, en wandelden naar de Grote Markt.
Daar staat natuurlijk de prachtige kerststal. Maar daarover had ik het voorgaand jaar. Zoek in deze blog bij kerststallen.

Stadhuis. Foto: H.F.E.VERMEIR

Zoals jullie zien het was nog niet volledig donker.
We krijgen wel een goed beeld van de toren van het stadhuis, de kerstboom met de lichtjes en de lichtshow, die verbonden was met prachtige muziek.

Na nog een bezoek langs de Beenhouwersstraat naar de soms prachtige etalages die er soms zijn en die we niet vonden.
Dan maar terug naar de trein

Heel veel volk en de typische eigenschappen van de Belgische spoorwegen, treinen die te laat komen of onderweg worden opgehouden. Ik moet wel vertellen dat het bij het komen wel vlot liep. Men ging ook de volgende dag over op gewijzigde rijtijden.

DECEMBER (maand): betekenis, folklore, spreuken ...

 DE BENAMING
December is de twaalfde maand van het jaar, maar deci betekent tien, zoals dat bij de Romeinen in de voorchristelijke tijd gebruikelijk was.

Bij hen was de maand aan Vesta, de godin van het vuur, toegewijd.
Bij de oude Saksers was ze de eerste maand van het jaar en men noemde ze Haligmanot of Heiligmaand, naam door Karel de Grote overgenomen i.v.m. Kerstmis. Daarom wordt ze ook kerstmaand genoemd.
In het oud Zweeds heette ze Julamonat naar het Germaanse joelfeest.
Bij Killiaen is het Windelmaand, dit verwijst naar het wenden van de zon. Daardoor wordt ze ook nog Midwintermaand genoemd.(4)

Om samen te vatten: Kerstmaand, Heilige maand, Kristusmaand, Joelmaand(naar de vroegere volksfeesten rond Kerstmis), Windelmaand (keerzijde van de zon), Wintermaand (21.12) en Rijmmaand. En we mogen er zeker aan toe voegen: Feestmaand.

In het Welsh spreekt men van Rhagfyr, "voor de korste dag";
In het Gaelic is het an Dudlachd, "de donkerte";
In het Iers werd het Mi na Nollag, " de kerstmaand".(1)

Het Duits, Frans, Italiaans, Nederlands, Portugees en  Spaans gebruiken een variante van het Latijn voor ons dus december.

 DE DIERENRIEM
 Wij komen voor de overspanning van de maand bij twee tekens uit de DIERENRIEM terecht.

Voor de vier volgende afbeeldingen keken we in:

"The Hours of Albrecht of Brandenburg.

Illuminated by Simon Bening ."  

Use of Rome, in Latin with a few words in German,

illuminated manuscript on Velum. ¨[ Brugge, ca. 1522-23)

Te koop aangeboden door Sothebys op 19 juni 2001 in Londen.

DE SCHUTTER
 Dit is prent 23, volume I, folio 18r uit het hierboven genoemde werk.
In de dierenriem staat de schutter voor de periode 22.11 tot 21.12.
Dit is ook de de rechterzijkant in het origineel.
We zien hier de duiventil, een heerlijk recht, met in de achtergrond kale bomen tegen een grijze sneeuwlucht.De schutter bekroont het tafereel.

Schutter of Boogschutter (Sagittarius, afkorting Sgr) is een sterrenbeeld aan de zuiderhemel in de Melkweg.

Boogschutter wordt in de mythologie vaak geassocieerd met een sater of een centaur. In dat tweede geval betreft het doorgaans Chiron, de centaur die Achilles en andere helden uit de Griekse mythologie les gaf. Boogschutter wordt ook wel geassocieerd met de Griekse god Zeus en soms de god Tyche, alsmede de Noorse god Thor.

De prent hieronder is de onderzijde van hetzelfde folio.
In een sneeuwlandschap voert een vrouw in het rood de varkens; we zien vier stuks. Kippen doen voor wat ze op de wereld zijn , granen pikken.(2)

DE STEENBOK

Dit is prent 23, volume I, folio 19v uit het hierboven genoemde werk.
In de dierenriem staat de steenbok voor de periode 22.12 tot 20.01.
Dit is ook de de linkerzijkant in het origineel.
We zien een winters tafereel van een sneeuwlandschap met middeleeuwse toren, en een aantal jongeren  belevenijspret, terwijl een vrouw van op de brug de beweging gadeslaat.. Op de voorgrond een boom om wat meer diepte aan het tafereel te geven. Het houten afsluiting brengt ons naar de voorgrond De steenbok bekroont het tafereel.
.
Steenbok is het astrologisch teken van mensen geboren tussen ca. 22 december  en ca. 20 januari. Het is het tiende teken van de dierenriem , dat oorspronkelijk verbonden was met het gelijknamig sterrenbeeld.

 Steenbok wordt doorgaans geassocieerd met de Griekse mythe van de geit Amalthea, die de jonge Zeus van melk voorzag. Zeus zou haar later een plek in de hemel hebben gegeven als eerbetoon. Steenbok wordt ook geassocieerd met de god Saturnus  en de god Aristaeus.

 De prent hieronder is de onderzijde van hetzelfde folio.
In een sneeuwlandschap zijn twee personen een varken aan het verdelen. Man ziet links een spantenkuip en rechts de resten van het stro waarmee het varken geschroeid werd. (2)

 Begin zestiende eeuw zag men de maand december zeker als een wintermaan.

 Als iemand naar je 'zonneteken' of 'sterrenbeeld' vraagt, heeft dat in de astrologie betrekking op de plaats van de Zon tijdens je geboorte.


DE WEERRIJMPJES

 - Decembermist,
    Goud in de kist.
- December vol regen,
   Is wis geen zegen.
- December veranderlijk en zacht,
  Geeft een winter waar men mee lacht.
- Donder in de decembermaand,
  Veel wind voor 't jaar aanstaand.
-December koud en in sneeuwgewaad,
  een jaar vol vruchtbaarheid verraadt.
- December zacht en dikwijls regen,
  Geeft weinig hoop en rijke zegen.(3)

DE FEESTMAAND

Sinterklaas: 6.12
Buitensluit: 21.12, op Sint-Thomas, de "Buitensluiterkensdag". Het was vroeger hier en daar de gewoonte dat de leerlingen de meester buiten de klas, de school, sloten, die dan voor een geschenk weer werd binnengelaten.
Kerstmis: 25.12
Allerkinderen: 28.12, ook nog onnozele kinderen genoemd, in de betekenis van onwetend. 
Verjaardag DL: 30.12       

Wanneer er de laatste twee dagen van het jaar en op één januari boomhout wordt gezaagd, zal het steeds verbeteren in kwaliteit.                                                                                                                                                    

Leo Primavesi, "Feesttafel", in: Oude Vlaamsche Kinderfeestjes & Volksvermaken, door Jacob Stinissen, bij L. Opdebeek, te Antweren, 1925, p.(?)n

 
Referenties:

Bonnie Blackburn en Leofranc Holford-Strevens, Companion to the Year, Oxford, 1999, p. 480.(1)
 http://nl.wikipedia.org/wiki/  (2)
André VER ELST, Folkoristische Tijdspiegel voor België, Brussel, s.d. , p.306.(3)
Adolf ULENS, De Tijd in de Folklore, Brecht, 1931, p.74. (4)

NIEUW : in schoonheid beschermd historisch URSULINENINSTITUuT in Onze-Lieve-Vrouw-Waver in woord en beeld

Hier de casette van 27,5 x 33,5 cm als publicatie die de titel kreeg "Opvoeden in schoonheid".

Ze bevat 30 fotokaarten van Annie van Gemert.
Aan de achterzijde van de foto's is er een begeleidende tekst van filosoof Daan van Speybroeck, die telkens een sfeerbeeld schetste over het item dat op de foto aan bod komt. Mario Baeck had de eindredactie.
De distributie: België: Exhibitions International, Leuven Nederland: Ef & Ef media Utrecht.

De publicatie is te koop bij vzw De Wintertuin,
bij Annie van Gemert (de fotografe),
bij het Sint-Ursula-Instituut,
en in de boekhandel ( B en NL)

Hierbij een beeld van een aantal foto's op een rij. 

De cassette kost € 49,50  en is een uitgaven van vzw Wintertuin en Sint-Ursulainstituut, Onze-Lieve-Vrouw-Waver.

De voorsteling gebeurde op woensdag 30 november 2011 om 14.000 uur in de prachtige Congozaal van het Sint-Ursulainstituut.

Mario Baeck spreekt voor een luisterend publiek.Foto:  H.F.E.Vermeir

We zien hier Mario die het woord voert bij zijn diapresentatie. Hij bracht welbespraakt de voorbije geschiedenis van het instituut in beeld. Hij verwees daarbij ook naar de studies die daarover vroeger verschenen, meestal door hem geschreven.

Ook Annie van Gemert kwam aan het woord. Foto: H.F.E. VERMEIR

Zij had het er o.a. over hoe ze een aantal jaren geleden aanbelde met de vraag om foto's te maken en dat die vraag bevestigend door de zusters werd beantwoord. Zij stelde ook dat deze cassette met enig gemak als eindejaarsgeschenk kan aangeboden worden, bijvoorbeeld aan oud-leerlingen van deze school.

Na de voorstelling van haar reeds verschenen boeken aan de hand van een infostandje, werd aan de aanwezigen een drink aangeboden.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Op dit ogenblik huist in het grootste deel van de gebouwen het Sint-Ursula-Instituut (SUI) een secundaire school met 1670 leerlingen en een ruim studieaanbod binnen de  drie onderwijsvormen ASO-BSO-TSO. De school wil jonge mensen steun geven in hun groei naar zelfstandigheid en op hun zoektocht naar een waardevolle levensoriëntatie. Via een verscheidenheid van vakken en leertrajecten tracht de school de volledige ontplooiing van de leerlingen te verzekeren. de leerlingen worden voorbereid tot weerbaarheid, zelfstandigheid en sociale vaardigheid in een snel evoluerende maatschappij.

het najaar 2011: van KRAANVOGELS en een SINT-MAARTENSZOMER

Rond 1.11.2011 waren we met de familie  voor vier dagen met vakantie in de streek van Grand-Halleux in de buurt van Vielsalm. 

Grand-Halleux (Mont), 13.11.2011.Foto: H.F.E. Vermeir

Er was in september l.l. als sprake van een Sint-Michielszomer (zie deze blog bij september), nu maakten we een Sint-Maartenszomer mede.

" De heilige zou, indien men zijn levensverhaal mag geloven, doodgemarteld zijn aan een boom. eerst had men hem gedurende enkele dagen naakt aan een boom gehangen, maar om hem te beschermen tegen de kou zond God hem zonnestralen. Volksweerkunde stelt dat men in de drie dagen na 11 november  op enkele warme dagen mag rekenen. Is het op Sint-Maarten nog warm en zijn alle bladeren nog niet van de bomen gevallen, dan wordt gezegd:

Is op Sint-Maarten nog loof aan de bomen,

Zo moogt ge van een strenge winter dromen. " (1)

Op wandel richting Vielsalm. Foto: H.F.E. Vermeir 

 Op 13.11.2011 wandelden we rond tien uur dertig   van Grand-Halleux (Mont) naar Vielsalm. In het midden van onze wandeltocht hoorden we gekrijs van vogels. Verschillende groepen vlogen krijsend over ons richting Duitsland. Ik bracht mijn fototoestel in aanslag. En maakte verschillende kiekjes.

Trekkende kraanvogels. Foto: H.F.E. Vermeir

Hierboven zien we een heel grote samengestelde formatie, bestaande uit een lange lijn, waarin tweemaal een v is gevormd en aan het einde nog een beperkte lijn-formatie.

Hieronder nog een foto in een duidelijke V-formatie.

Trekkende kraanvogels. Foto: H.F.E. Vermeir

Hoog in de lucht is daar opeens de bijzondere uit alles herkenbare roep van honderden kraanvogels, in formatie vliegend op weg naar het zuiden of het noorden. In maart en april maar ook oktober november.

Vanuit hun broedgebieden trekken ze voor een belangrijk deel in oktober-november over het Oostzee-eiland Rügen, waar ze soms enkele weken verblijven voordat ze doorgaan over Duitsland, Luxemburg en het oostelijke deel van België naar Spanje (Extremadura) om voordien nog enige tijd te pleisteren in Noordoost-Frankrijk met name in Champagne rond en op het Lac du Der-Chantecoq.

referentie:
Adré VER ELST, Folkloristische Tijdspiegel voor België, Nieuwland, Brussel, s.d., p. 277 (1)

---

Gedéputeerde Ludo HELSEN (provincie Antwerpen) nam afscheid in stijl.

De uitnodiging:

Op woensdag 16.11.2011 op 19.00 uur  in het auditorium van het provinciehuis, Koningin Elisabethlei 22, 2018 Antwerpen werd de lofrompet, min of meer, uitgestoken door een aantal sprekers om Ludo te huldigen bij zijn afscheid  van de provincie. Zeker 500 genodigden woonden de ontmoeting bij.

Hier Ludo, zoals getekend op de voorzijde van de uitnodiging. Van de tekenaar geen spoor ... of toch wel!

De eerste spreker Marc Wellens, gedeputeerde van de provincie Antwerpen en Antwerpenaar beet de spits af. Hij hield een rede om de vingers van af te likken, zogezegd als underdog, maar het chauvinisme van de Antwerpenaar haalde het duidelijk op het voorgaande.

De heer Alexander Vercamer, eerste gedeputeerde van de Provincie Oost-Vlaanderen, medestander in de strijd, om van het beruchte "groenboek", dat de provincies moest beknotten, een gezapig "witboek" te maken. Hij riep Ludo uit tot "Koning van de 'zonnige' Kempen".

Jan Van Leuven, op het spreekgestoelte. Foto: H.F.E. Vermeir

De heer Jan Van Leuven, ereburgemeester van Baarle-Hertog, tekende  in een speech die niet gespeend was van enige humor zijn weervarens met Ludo. Hij sprak over o.a. kabouters , maar ook dat Ludo  vooral aandacht had voor de MENSEN IN DE STRUCTUREN.

Tussendoor  waren er natuurlijk ook muzikale intermezzi:

"Voices for a While", een muzikale ontdekking van Ludo. Foto: H.F.E. Vermeir

Als officiële de laatste spreker, was er mevrouw Cathy Berx, gouverneur van de provincie Antwerpen. Zij was met Ludo op reis in China en Zuid-Afrika, twee streken waar de provincie nauwere banden mede onderhoudt. Zij was het ook die Ludo zwarte chocolade bezorgde.

Daarna waren er geschenken en bloemen.

Député Ludo Helsen bezig aan zijn afscheidsspeech. Foto: H.F.E. Vermeir 2011

De receptie,  een hapje en een drankje genoemd, verliep  in de sjieke ruimten van het Provinciehuis.

-------------------------------------------------------------------------------------------

Nog enkele gegevens:
Ludo Helsen,  geboortedatum: 2 juni 1944, op het einde van WOII.
                          studies: licenciaat Germaanse Filologie (KU Leuven)
                          partij CD&V        
                          1971-1976: burgemeester van Veerle
                          1977-1987: burgemeester Laakdal
                          1987: provincieraadslid en gedeputeerde
                          Voorzitter sociale huisvestingsmaatschappij "Zonnige Kempen"
                          Voorzitter CIPAL (Informatica van de provincie Antwerpen en Limburg)
                          Voorzitter Innotek
                           Co-Voorzitter "Stichting Kempens Landschap"
                           enz.
Wij wensen Ludo nog een mooie carrière als vrijwilliger en hopen  dat zijn creativiteit en volksverbondenheid  nog vele rijpe vruchten mag afleveren.


Hij wordt opgevolgd als gedéputeerde door Peter BELLENS(Herentals), geboortedatum: 19 oktober 1964. Partij CD&V.

KALKOEN TURKEY christmas kerst dinner

Op de vooravond van Kerstmis wordt er gedineerd, meestal met de hele familie samen.
 Op het menu kwam enkele jaren geleden nogal eens KALKOEN voor.
Maar wegens het zogenoemde modernisme, individualisme .., zorgt men voor andere schotels, die meestal gepaard gaan met technische snufjes of vormen van doe-het-zelf.
Mijn kleinkinderen vragen nog elk jaar: "Opa maak je nog eens kalkoen?".
Maar mijn schoonzoon zou de job willen klaren en daarom wat meer over het gebeuren.

Eerst een beeld van het beestje:

Het diertje dat ons op het eerste zicht niet zo aantrekkelijk schijnt heeft op deze foto toch wel charmes.

Nu de herkomst en de benamingen:

De Europeanen  leerden de kalkoen kennen toen ze in  1518 op veroveringstocht trokken in Mexico.
Zoals de Europeanen kippen hielden, hadden de Azteken "uexolotl", kalkoenen als huisdier.
De Spaanse veroveraars brachten de vogel naar Spanje, o.a. en noemden hem de "vogel van Peru".
In het Portugees heet hij "peru".
A "turkey" klinkt het in het Engels , naar Turkije; maar de Turken noemen hem "hindi" naar India.
"Dikrumi" klint het in Egypte.
De Fransen spreken van "cocq de l'Inde" of zonder meer "dinde".
De Duitsers hebben het over "Kalkuhn" of ook over "Turkische Hahn".
De Latijnse benaming komt van Meleagris gallopavo, dat verwijst naar de oud-Romeinse woorden nl. "Afrikaanse vogel".

In de 17de eeuw was er veel  invoer  door Turkse handelaars in onze gewesten en  Engeland en aldus werd de vogel geassocieerd met de Turken.
 Het begrip kalkoen zou geassocieerd moeten worden met Calicut (West-Indië) en zo werd het de Calicutse haan, de kalikoetse haan en de kalkoense haan.(1)

Symboliek:

De kalkoen speelt in de symboliek van de Indianen van Amerika een rol door zijn mannelijke kracht en grote vruchtbaarheid. Wanneer hij zijn nek opblies , stelde dit de mannelijke erectie voor.(2)

Kerstmenu:

Voor de kalkoen in angel-saksiche landen op he menu kwam voor het kerstmenu was o.a. de gans het "lievelingsdier" voor die avond, bij de rijken. De armen deden het met een konijn.
Op een kerstavondmenu van koningin Victoria in 1840 stond biefstuk en geroosterde zwaan. Op het einde van de eeuw bereidden de meeste mensen in het koninkrijk kalkoen voor het kerstmenu.(3)

Nu nog de kalkoen gereedmaken...

Hier een beeld van een bereide kalkoen.

GEBRADEN KALKOEN

De kalkoen krijgt meestal een vulling.
Koop 1kg 1/2 gemengd gehakt; meng dat met 220 gr. chapelure , voeg er 3 of 4 eieren aan toe. Snipper nog een dikke ajuin, voeg er ca. 100 gram spekjes en een 50 gram gesnipperde champignons bij, en dan alles grondig mengen, met tussendoor een snuifje zout, peper, kruidnoot. Eventueel truffels of lever toevoegen. Enkele druppels olijfolie erin zijn wenselijk.
Alles wordt in het dier geperst en daarna geschikt op de plaat van de oven, oven die op + 200 warmt.

 1 kalkoen - zout - peper - enkele lapjes vet spek - 250 g. boter of olijfolie.

De kalkoen wordt in- en uitwendig bestrooid met zout en peper. Om het uitdrogen te voorkomen bedekt men de borst met niet te dunne lapjes vet die kunnen vastgebonden worden. De kalkoen wordt nu in de oven gaar gebraden onder geregeld bedruipen. De saus kan op punt gebracht met room en iets of wat madeira.
Na twee uur, voor een gewicht van 3,5 kg., een priem in het gebak steken om de "gaarte" na te gaan. (3)



Referentie:

E. SANDERS, Geoniemen Woordenboek, Amsterdam, 1995. (1)
Jean CHEVALIER en Alain GHEERBRANT,  Dictionnaire des Symboles,  Paris, 1969, p.356.(2)
http://www.historic-uk.com
K.A.V. , Ons Kookboek, Leuven, 1980, p.98.(3)

SINT-MAARTEN : 11 november Folklore KINDERFEEST

Deze publicatie is bedoeld als een waardering voor het werk van
Frans Perckmans, folklorist
en Marcel Kocken, historicus,
beide van Mechelen,
wegens hun inzet voor het in beeld brengen van de "kleine man".

In het boekje van Frans Perckmans (11.11.1945) word de Sint-Maartensviering te Mechelen beschreven.

We zien hier Sint-Kruk,
naam die voorkomt in vele Sint-Maartensliedjes in Noord- en Zuid - Nederland.

"Sinte Mette oep de kruk,
 Geft me 'nen appel,
  Ik geef oe ien stuk. 
 Geft m'ien peir,
  Ik geef oe ien smeir,
 Sinte Mette den babbeleir."

Kinderversje gezongen op SINTE METTE bij de rondgang.

In het huidig Nederlands klinkt dit Mechels zo:

"Sint-Maarten op de kruk,
  geef mij een appel,
  ik geef u een stuk.
Geef mij een peer,
  ik geef u een smeer,
  Sint-Maarten de babbelaar."


Sint-Kruk is de heiligendag die daags na St.-Maarten valt.
Op 11 november vierde men St.-Martinus bisschop te paard met zijn mantel.
Op 12 november is het de dag van een andere St.-Martinus, paus en martelaar, die afgebeeld wordt met zijn kruk d.i. zijn bisschopsstaf. (Bron: K. ter Laan, Folklore ..., 2005, p.391)
De zondag na 11 november is het "grote Sinte Maerten".(p.131, zie ref. F. Perckmans)

In van Dale vinden we bij het woord
kruk  [~Eng. crutch,  behoort vermoedelijk bij de basis van kreuken met de betekenis van 'krom zijn' ]
de betekenissen:
1. dwarsstok of stand aan een stang : een wandelstok met ivoren kruk.
2. arm die haaks op eenspil staat ... v.b. zwengel van slijpstenen.
3.mannelijk lid (bargoens): op de kruk gaan, neuken; (uitdr.) van de kruk afgaan, een orgasme bereiken.
4. stok met een gaffelvormig of dwars bovenstuk: op krukken lopen
5. staak met dwarshout  aan het bovenende als zitplaats voor een vogel in gevangen staat;
6. (meestal verkleinv.) stoel zonde leuning, vaak met ronde zitting, syn. taboeret. Beter een enthousiaste kruk dan een teleurgestelde vakman.

De zesde verklaring sluit aan bij de kruk die hierboven werd afgebeeld.

We vinden Bij Perckmans daar het volgende over:

" De draagstoel, waarop de verklede heilige, - de "Sinte Mètte" - neerzit, bestaat uit een eenvoudige ledig suikerbak waaraan twee bezemstelen, of panlatten, dienende als berrie, zijn getimmerd. Dit is de "de kruk". Mijter en mantel van Sint Maarten hebben ze zelf gemaakt van blinkend gekleurd papier..." (p.118)

Dan is er ook nog een beschrijving uit zijn verhaal "Sint Mette" (zelfde werk als hier onmiddellijk voor):

"De Rosse had intussen hamer en nagels gehaald en begon nu dadelijk te timmeren. Hij sloeg zich wel vijfmaal op zijn ijskoude vingers, maar verbeet tenslotte altijd de pijn en beëindigde gans alleen de meesterlijke kruk. De "mannen" die maar geen oog van de kruk konden afslaan, bestaarden het ding met 'n ernst en 'n belangstelling alsof het een relikwieschrijn gold. Ze betastten het werk als verstandige vaklui; om te zien of het wel sterk genoeg ineen zat, of er hier of daar geen nagel ontbrak om er straks mee in duigen te vallen." (p.32)

De vraag die nog  die oprijst is , hoe kruk te verbinden met Sinte Mette en wanneer kwam dat gebruik in voege?

Als afsluiter:

In Mechelen ligt de nadruk wel expliciet op het langs de deuren gaan. Kinderen gaan vaak verkleed, maar dragen geen lampionnen mee, alhoewel sommige deelgemeenten (zoals Rijmenam) wel iets gelijkaardigs kennen. De Mechelse kinderen zingen een eigen, uniek “Sinte Mette lied” (Sinte-Mette van de ruggenuchte). De in het liedje vermelde “kruk” is een draagstoel. Alhoewel dit vandaag bijna niet meer gebeurt, bestond vroeger elke “Sinte Mette”-groep uit een Sint gezeten op een draagstoel, die werd rondgedragen door zijn kompanen. Vandaag de dag houdt het Sinte Mette Genootschap deze Mechelse traditie in stand. Uitzonderlijk voor de regio Mechelen is dat ook de volwassenen Sint-Maarten vierden (de “grote Sinte Mette”), traditioneel op de zondag nà 11 november. Het Genootschap doet dit nu nog met de bedoeling geld in te zamelen dat gebruikt wordt voor de instandhouding van het feest.(www.sintemette.be)


Het  "Sinte-Mette van de ruggenuchte" waarnaar hierboven verwezen wensen we u niet te onthouden:

" Sinte Mètte van de rein genuchten;
   Hij met zijnen grijzen baard,
   Juffrouw wil ons kabasken eens vullen
   En laat ons niet lang meer staan;
   En hij lust, en hij lust in 't vullen
   Houdt dat vrouwens tot naaste jaar."

Versie: Frans Perckmans, zie hieronder, p.119.

ruggenuchte : is in het vers hierboven rein genuchten, reine genoegens, eerbare bezigheden.

En dan nog een schilderij over SINT METTE, waaraan Pieter Paul Rubens werkte.

Navolger van Maarten van Cleve (1527-1581)
Bijgewerkt door Peter Paul Rubens (1577-1640)
Het feest van Sint-Maarten
Olieverf op paneel

http://www.rubenshuis.be/eCache/MCN/   

Boven het gebouw links zien we een schilderij die Sint-Maarten moet voorstellen.Twee sint-maartensvuren  zijn rokend. Drie mannen vechten voor een wimpel waarop Sint-Maarten staat afgebeeld. Links is een oudere man met een bedelend kind onderweg.

Referenties:

K. ter LAAN, Folkore en volkswijsheden  in Nederland en Vlaanderen,Het Spectrum, Utrecht, 2005.
Frans PERCKMANS, Verzameld werk, n.a.v.de zeventiste verjaardag van F.P., Stihting Trefpunt vzw, s.d.
van Dale,  j-r, lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 12de herziene druk,1992, p.1575.