Eindejaarsfeestdagen , de Dertiendagen: korte beschrijving en betekenis. * *

(2)

De periode van Kerstmis t.e.m de Driekoningen worden nogal al eens aangeduid als de Dertiendagen.
Brachten die geluk...


5 DECEMBER: sinterklaasavond (strooi- of pakjesavond).

Het feest wordt in België en in Nederland gevierd.
Pakjes al of niet vergezeld van een rijm of verpakt als verrassing - worden bij vrienden in de avond voor de huisdeur gelegd of anoniem afgegeven.
In de gezinnen is meestal een mand of zak waarin ieder zijn gaven voor de huisgenoten stopt.
Sinterklaas en Zwarte Piet, in het meervoud, worden zowel in Amsterdam als in Antwerpen een week of drie voor de feiten plechtig ontvangen. Ook op de vooravond was het tot zo'n 15-tal jaar geleden de de gewoonte om Sinterklaas en Zwarte Piet thuis te ontvangen. Er werd dan een brief voorgelezen waarbij werd nagegaan of de "stoute" kinderen recht hadden op de roe of op iets lekkers.
Door de heibel die vooral vorig jaar rond Zwarte Piet ontstaan is vooral in Nederland probeert men in dat land te doen of hun neus bloed.
De nuchtere Vlamingen maakten niet veel woorden vuil aan de Zwarte Piet die door de schoorsteen was gekomen en door het roet zwart werd.

Over Sinterklaas is er een afzonderlijk item op deze blog. Terug bladeren in de tijd a.u.b.


6 DECEMBER: feest van de H. Nicolaas

Kinderen die te jong zijn voor pakjesavond, krijgen op 6 december - op het feest van de sint - hun pakjes. In scholen kregen vroeger, zowel de leerlingen als de leerkrachten, een Sint in speculaas.


13 DECEMBER: feest van St.-Lucia

Lucia was een jonge, Siciliaanse martelares (4de eeuw).Ze wordt vooral gevierd in Finland en Zweden om het feest van het Licht te vieren. Kaarslicht wordt meegedragen o.a. door de Luciabruid in processies en optochten.


21 DECEMBER: feest van de H. Thomas (apostel)

De heilige Thomas moest eerst in de wonde van Christus kunnen voelen vooraleer hij geloofde dat Christus verrezen was. Vandaar het begrip "ongelovige" Thomas.
Rond deze heilige  is veel bijgeloof en een grote verscheidenheid aan gebruiken.
In Engeland werd op deze dag door de armen gebeden om eten voor het kerstfeest.
Tirolerboeren  eten deze avond 'Zelten', gebak van gedroogd fruit, getekend met het kruis en besprenkeld met wijwater.
In Finland worden ramen of deuren getooid met het St.-Thomaskruis.


21/22 DECEMBER: Midwinter (Winterzonnewende)

Kortste, donkerste dag van het jaar.
Vandaar heidense gebruiken die te maken hebben met de dood, de wedergeboorte en het voorbestaan van de zon.
In het oosten van Nederland kende men heel lang het het Midwinterblazen (om de winterduivel te verjagen).

24 DECEMBER: Kerstavond

Vooravond van de geboorte van Christus. De datum is vastgelegd oor de kerk maar is niet de werkelijke datum van de geboorte van Christus.
Deze avond wordt er gevierd, gedineerd en de pakjes worden uitgepakt.
De Joelblok wordt aangestoken, de versieringen  en de kerstboom werden meestal vooraf getooid.
In de Christelijke kerken zijn er nachtdiensten, met vieringen rond de kerststal. Het kerstgebeuren wordt dan uitgebeeld.

25 DECEMBER: eerste Kerstdag

Feest van de geboorte van het kindje Jezus.
Een vrije dag bijna voor iedereen. Niet de Horeca.
Zowel een kerkelijk - als een huiselijk feest.
Diner, geschenken en goedwillendheid.
Pachten werden betaald met Kerstmis.

Een verwijzing: " In 1611 was de Eeckelhoeve, eigendom van Lambrecht van Rijmenant, woonende tot Rosendael oft Waelhem int clooster  en Wouter Blockhuijs, wonende op  sconinx goet, ieder voor de helft. Zij hernieuwden de verpachting  van de hoeve voor 6 jaar aan 152  Karolusgulden per jaar, telkens te betalen met Kerstmis, aan Jan Helmans en elisabeth Van Camp." (1)(p.45)
Situering: zie onderaan.

26 DECEMBER: tweede Kerstdag en het feest van de H. Stefanus.

Er zijn twee heiligen van die naam op die dag.
Eén is de patroon  van de paarden. De paarden werden dan gezegend...
De dag kan gewijd worden aan sport, spel en /of paardensport.
Meestal een vrije dag.
In Engeland Boxing Day geheten. Die dag is er een stormloop op de winkels, wegens lagere prijzen.


27 DECEMBER: feest van de H. Johannes (apostel)

Leerling waarmee Jezus het beste contact had.
Op dit feest worden vrienden opgezocht.
In delen van Duitsland en Oostenrijk werd op deze dag de wijn van de gezinnen gezegend in de kerk.

28 DECEMBER: Onnozele Kinderen

Herinnert aan de kindermoord van Herodes.
Beschouwd als een ongeluksdag.
Oosterse kerken herdenken deze gebeurtenis op de 29ste.
In het Zijden van Nederland en in Vlaanderen trokken als 'grote mensen' verklede kinderen zingend rond en haalden geld op.
Vroeger was in menig gezin op die dag het jongste kind baas in huis.

Over Onnozele Kinderen is er een afzonderlijk item op deze blog. Terug bladeren in de tijd a.u.b.

31 DECEMBER: feest van de H. Sylvester, Oudejaarsavond

Sylvester was paus in de derde eeuw.
In vele delen van Europa wordt hij gevierd.
Het Oude Jaar wordt overal uitgeleid met veel lawaai, vuurwerk, feesten, in huis en buiten.
Het lawaai heeft te maken met het oude bijgeloof dat boze geesten erdoor worden afgeweerd.
In Nederland is het dan oliebollen (of smoutebollen , in Vlaanderen zegt men dat).
In de loop van de avond drinkt men in Nederland bisschopswijn en om 12 uur serveert men  overal ter wereld champagne of cava.

01 JANUARI: feest van de Besnijdenis van Jezus, Nieuwjaarsdag

Oude Nieuwjaarsbrief, geschreven in de lagere school.

Op deze dag probeert men de naaste familieleden nieuwjaar te wensen door ze te ontmoeten of door op 24 uur 's nachts een sms'je te sturen. Vooraf of even enkele dagen later zonden we reeds een kaartje of verstuurden een e-mail waarin we onze wensen mededelen. De kinderen,tot het zesde leerjaar van de langere school, schrijven een nieuwjaarsbrief voor de ouders, de grootouders, de peter en de meter. Deze boodschap van heilswensen worden dan ook verzilverd.

5 JANUARI: Dertienavond, vooravond van Driekoningen

Avond van de dertiende dag na Kerstmis.
Er worden hier en daar door bakkers nog driekoningen taarten gebakken waarin een boon verwerkt wordt. Wie de boon treft, moet trakteren, of mag - juist omgekeerd - gediend worden.

Over Driekoningen is er een afzonderlijk item op deze blog. Terug bladeren in de tijd a.u.b.

6 JANUARI: Driekoningen

Driekoningendag te Brugge. Het juiste aantal koningen was niet van zo'n groot belang. Maar wel of ze een ster bijhadden, een kroon op hadden en speciale kledij droegen, maar niet per sé sjiek..

Herdenking van de aankomst van de drie wijzen bij de stal in Bethelehem.
Oorspronkelijk feest met winterelementen.
Op vele plaatsen in Vlaanderen en Nederland trekken kinderen rond met een schitterende ster en als koningen verkleed, bedelend en zingend langs de huizen.
Ze worden tegenwoordig op afstand vergezeld door een toekijkende vader of moeder.

Over Driekoningen is er een afzonderlijk item op deze blog. Terug bladeren in de tijd a.u.b.

2 FEBRUARI: Maria Lichtmis

Herdenking van Jezus' opdracht in de tempel; reiniging van Maria.

In de kerk worden de kaarsen gezegend voor het komende jaar.

VERWIJZING

Gillian Cooke, "De feestelijke Finale, het handboek voor de decembermaand", Bijenkorf, Amsterdam, 1980, p.9.

Jan Grauls, "Kerstmis in de Taal", in: Het Vlaamsche Kerstboek, Kerstnummer, Brussel, 1929, (3)(p.68)
Sésiré Pissens en Juliaan Festraets, "Taalgroei", bloelezing, Brussel, dl.1, s.d., (2)(p.83)

Francois van der Jeught, "De hoeven in Sint-Katelijne-Waver en in Onze-Lieve-Vrouw-Waver omstreeks 1600", in:  Accenten uit de Geschiedenis van het Waverland, dl. IV, uitgave van ERF en Heem, Sint-Katelijne-Waver, België, 2013, p.45.(1)

BEGRIPSVERRUIMING / SITUERING

De Dertiendagen: " Het tweede deel van Weinachten (kerstmis) is nacht met de betekenis van dag want de Germanen telden immers met nachten. Hun maanjaar was ingedeeld in 12 manen van ieder 29 of 30 dagen en om overeenstemming te bekomen met zonnejaar werden er 12 dagen aan het einde van het jaar ingeschoven. Dit zijn de twaalf nachten waarin aanhoudend feest werd gevierd en welke nu nog de tijd vormen van heel wat folkloristische gebruiken. In de Engelse woorden 'fortnight' = 14 dagen en se(ve)nnight = acht dagen, zien we nog hoe night de betekenis van dag heeft bewaard."(3)(p.68)
Caesar voerde de Juliaanse kalender in. Dit was een overgang van het maanjaar naar het Zonnejaar en de toevoeging van dertien dagen om aan 365 dagen te komen.

De Eeckelenhoeve (ook Eeckelhoef) stond in de huidige straat Zorgvliet in de gemeente Sint-Katelijne-Waver.  (België) (1)(p.44)